Του Σωτήρη Μπλέτσα – Αρχιτέκτονας και ακτιβιστής υπέρ της Βλάχικης γλώσσας
Κάθε γλώσσα συνδέεται με την ιστορία, την υπόσταση του τόπου και με τους ανθρώπους που τη μιλούσαν και τη μιλάνε. Οι τόποι και άνθρωποι κουβαλάνε την γλώσσα, ακόμη και αν κάποιοι μπορεί να έσβησαν από το χάρτη το όνομα του ρυακιού ή κάποιοι θυμούνται μόνο τη γιαγιά τους να τους μαλώνει σε αυτή τη γλώσσα.
Δεν είναι η βλάχικη γλώσσα η καλύτερη, η πιο πλούσια, η γλυκύτερη γλώσσα στον κόσμο. Είναι απλώς μια γλώσσα ακόμη ζωντανή, πράγματι, περισσότερο προφορικής παράδοσης. Ως γλώσσα όμως αξίζει, όπως όλες οι γλώσσες, να συνεχίσει να μιλιέται, να υπάρχει. Και αυτό το δικαιούται εξίσου όσο τα ελληνικά και τα αγγλικά. Γιατί κάθε γλώσσα μεταφέρει έναν μοναδικό πολιτισμό. Είναι μοναδική και για μας που συνδεθήκαμε με αυτήν τη γλώσσα, είτε γιατί τη μιλάμε είτε γιατί την κατανοούμε, είτε ακόμη γιατί τη μιλούσαν οι πατεράδες και οι παππούδες μας.
Πρόταση πολιτισμού
Σήμερα, που η γλωσσική και πολιτισμική ενοποίηση είναι μια διαδικασία που δεν λαμβάνει χώρα σε επίπεδο κρατών αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο, η χρήση διαφορετικών γλωσσών μπορεί να αποτελέσει απάντηση σε μια διαφορετικού τύπου προσέγγιση για το μέλλον της ανθρωπότητας. Η παραπάνω διαπίστωση δεν συνιστά και δεν πρέπει να συνιστά σε καμία περίπτωση ένα αντιδραστικό επιχείρημα ενάντια σε μια διαδικασία εξέλιξης που λαμβάνει χώρα είτε αυτή μας αρέσει είτε όχι. Άλλωστε, τα οφέλη που προκύπτουν από γλώσσες που γίνονται κοινές για πολλούς ανθρώπους που έχουν διαφορετικές μητρικές γλώσσες είναι τεράστια. Για εμάς η διάσωση και καλλιέργεια των λιγότερο ομιλούμενων γλωσσών είναι μια διαφορετική πρόταση, όχι μόνο, πολιτισμού, αλλά διαχείρισης του πλανήτη μας συνολικά.
Συχνά ακούμε το επιχείρημα ότι οι μικρές γλώσσες είναι καταδικασμένες να πεθάνουν και η συντήρησή τους μόνο βάρος συνιστά, και για τους ομιλητές και για το κράτος. Ακόμα κι αν είναι έτσι, απαντάμε «αφήστε τις να πεθάνουν μόνες τους». Γιατί δυστυχώς στην Ελλάδα κυριαρχεί ακόμη η αντίληψη, σε όλη την κοινωνία, ότι οι άλλες γλώσσες μόνο κακά επιφέρουν, ότι είναι ζιζάνια που πρέπει να εξοντωθούν.
Απαξιωτική αντίληψη και εχθρική στάση
Κυριαρχεί η απαξιωτική αντίληψη και η εχθρική στάση. Από τον κρατικό λειτουργό που θεωρεί ότι είναι προδότης όποιος παλεύει για την διάσωση της γλώσσας, μέχρι την μητέρα που πιστεύει ότι το παιδί της αν μάθει την γλώσσα της γιαγιάς μπορεί να μη μάθει καλά ελληνικά (ενώ τον ίδιο κίνδυνο δεν έχει το παιδί του γείτονα που πηγαίνει από 4 χρονών αγγλικά).
Η ελληνική ιστορία και κοινωνία έχει φορτώσει τους ομιλητές αυτών των γλωσσών με ένα αίσθημα ενοχής, φόβου και απόκρυψης. Πόσοι άραγε είναι αυτοί που «αρνήθηκαν» ότι μιλάνε ή καταλαβαίνουν μια γλώσσα που μάλιστα μπορεί να μοιάζει με μια από αυτές τις «παρακατιανές βαλκανικές γλώσσες»; Πόσοι είναι αυτοί που ντράπηκαν όταν στην Αθήνα, έξω στον κόσμο, ο ηλικιωμένος πατέρας τους απευθύνθηκε στη γλώσσα του χωριού που θέλαν να ξεριζώσουν από τη μνήμη τους; Πόσες μανάδες δεν μάλωσαν ή δεν μαλώνουν τις μανάδες τους επειδή μίλησαν σε αυτή την γλώσσα στα εγγόνια τους;
Αλλαγή αντίληψης
Σήμερα που οι φοβίες του παρελθόντος υποχωρούν, που οι επιστημονικές γνώσεις, παίρνουν ή πρέπει να παίρνουν τη θέση των δοξασιών, κάποιες αντιλήψεις πρέπει να αλλάξουν.
Ο κοινωνικός δαρβινισμός, η φυσική επιλογή, δεν έχουν θέση στα κοινωνικά φαινόμενα, και ένα από αυτά είναι η γλώσσα. Οι απόψεις του τύπου «ο πιο αδύνατος πεθαίνει» δεν έχουν θέση στις κοινωνίες, δεν έχουν θέση όταν αναφερόμαστε σε γλώσσες, σε πολιτισμούς.
Μια σειρά επιχειρημάτων που προκύπτουν από επιστημονικές έρευνες έρχονται να ανατρέψουν δοξασίες του παρελθόντος βαθιά ριζωμένες, που πολλές φορές αναφέρονται αυθαίρετα και ως επιστημονικές απόψεις. Ας σταχυολογήσουμε δυο-τρία από αυτά, που άλλωστε καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα:
- Μια σειρά ερευνών σε πανεπιστήμια έχουν καταδείξει η επαφή με μια άλλη γλώσσα συμβάλλει ιδιαίτερα στη νοητική ανάπτυξη των παιδιών: τα δίγλωσσα παιδιά, τα παιδιά που έχουν επαφή με περισσότερες γλώσσες (με τις οποίες όμως υπάρχει συναισθηματική σχέση στο οικογενειακό περιβάλλον) παρουσιάζουν αυξημένες νοητικές ικανότητες.
- Μια πρόσφατη έρευνα κατέδειξε ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των υψηλόβαθμων στελεχών και των «μάνατζερ» των μεγάλων διεθνών εταιρειών προέρχονται από χώρες και κοινότητες που σχετίζονται με πάνω από μια γλώσσες. Μάλιστα πολλές χώρες με βάση αυτή την έρευνα σχεδιάζουν να αναθεωρήσουν τη γλωσσική πολιτική τους.
- Ευρωπαϊκές έρευνες έχουν δείξει ότι η γλωσσική καλλιέργεια των λιγότερο ομιλούμενων γλωσσών μπορεί να συμβάλει στην οικονομική ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών αφού δημιουργεί ιδιαίτερα αισθήματα αλληλεγγύης και εξαιρετική δυναμική.
- Η διαφορετική «αντίληψη» που χαρακτηρίζει τις «μικρές» γλώσσες από τις ισχυρές σχετίζεται με την πολυπρισμικότερη κατανόηση των κοινωνικών φαινομένων.
Κλείνοντας, με αυτό το κείμενό μας δεν ερχόμαστε να παρακαλέσουμε. Ερχόμαστε να καλέσουμε και να πληροφορήσουμε την πολιτεία και την κοινωνία. Δηλώνουμε τη βούλησή μας να προσπαθήσουμε για τη διάσωση και καλλιέργεια της βλάχικης γλώσσας και αξιώνουμε το να μην αντιμετωπίζεται αρνητικά η κάθε προσπάθειά μας
Τα πράγματα είναι τόσο απλά όσο δείχνουν και αυτοί που επαγγελματικά …ανησυχούν είναι καιρός να αλλάξουν επάγγελμα.
