Δημοσίευμα του Νίκου Σαραντάκου στην προσωπική του ιστοσελίδα.
Τα link στο κείμενο είναι από το πρωτότυπο δημοσίευμα.
Πριν από μερικές μέρες, ο Στιβ Μπελ, κορυφαίος Βρετανός γελοιογράφος, απολύθηκε από τη Γκάρντιαν, στην οποία εργαζόταν με συμβόλαιο (και όχι φριλάνς όπως οι περισσότεροι συνάδελφοί του) ως επακόλουθο μιας γελοιογραφίας του στην οποία σατίριζε τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου -μιας γελοιογραφίας που κρίθηκε αντισημιτική:
Ο Νετανιάχου ετοιμάζεται να κάνει εγχείρηση στον εαυτό του ενώ καλεί τους κατοίκους της Γάζας να εγκαταλείψουν την περιοχή. Στα χέρια του φοράει γάντια του μποξ, με τα οποία κρατάει άτσαλα ένα νυστέρι ενώ πάνω στην κοιλιά του είναι χαραγμένη με στικτή γραμμή μια περιοχή με το γεωγραφικό σχήμα της Γάζας.
Προσέξτε την ένδειξη αριστερά, κάτω από το γάντι, την υπόμνηση «after David Levine» -στο πνεύμα του Λέβιν ή κατά μίμηση του Λέβιν ή όπως αλλιώς προφέρεται. Θα επανέλθουμε σε αυτή τη σημαντική λεπτομέρεια.
Όπως λέει ο ίδιος ο γελοιογράφος, μερικές ώρες αφού παρέδωσε τη γελοιογραφία του δέχθηκε ένα τηλεφώνημα από την εφημερίδα. Pound of flesh, του είπαν, δηλαδή «μια λίβρα σάρκα», την πασίγνωση απαίτηση του Σάϊλοκ στον Έμπορο της Βενετίας του Σέξπιρ. Όταν ο Μπελ απάντησε ότι δεν καταλαβαίνει, ο συνομιλητής του εξήγησε: Jewish bloke; pound of flesh; anti-semitic trope. Tο παραθέτω στα αγγλικά διότι το trope, αν και ελληνικής ετυμολογίας, δεν ξέρω πώς πρέπει να αποδοθεί. Σχήμα λόγου, μεταφορική χρήση, υπαινιγμός ίσως είναι καλύτερο.
Οπότε: ο τύπος είναι Εβραίος, σχεδιάζεις μια λίβρα σάρκας του Σάιλοκ, άρα κάνεις αντισημιτικό υπαινιγμό.
Χωρίς να ξέρω τις λεπτομέρειες, νομίζω αρχικά το σκίτσο κατέβηκε, έπειτα δεν δημοσιεύτηκε τίποτε άλλο του Μπελ και μετά ανακοινώθηκε η μη ανανέωση του συμβολαίου του.
Κι άλλες φορές έχουμε ασχοληθεί με γελοιογραφίες που χαρακτηρίστηκαν αντισημιτικές: το 2018 είχαμε δυο άρθρα σε μικρή απόσταση μεταξύ τους, πρώτα με γελοιογραφίες του δικού μας Μιχάλη Κουντούρη στην ΕφΣυν. και μετά για την απόλυση του γελοιογράφου Ντίτερ Χάνις από τη Ζιντόιτσε Τσάιτουνγκ (στο ίδιο άρθρο είχαμε εξετάσει και μια γελοιογραφία που είχε χαρακτηριστεί ισλαμοφοβική). Είναι ένα θέμα δύσκολο, όπως θα δείτε και σε εκείνα τα προηγούμενα άρθρα.
Εδώ πάντως είμαι πιο σίγουρος για τη θέση μου -δεν θεωρώ αντισημιτική τη γελοιογραφία του Μπελ, και αυτό θα το έλεγα κι αν δεν ήξερα τι εννοεί η υπόμνηση για τον Λέβιν.
Διότι, όπως είπα, η γελοιογραφία του Μπελ αποτίει φόρο τιμής σε μια κλασική γελοιογραφία της δεκαετίας του 60, που τη βλέπετε εδώ.
Ίσως δεν ξέρετε ποιος είναι ο κυριούλης με τη μυτόνγκα, και γιατί να ξέρετε άλλωστε αν μάλιστα είστε νεότερος.
Είναι ο Λίντον Τζόνσον, πρόεδρος των ΗΠΑ από το 1963 έως το 1969, που αρχικά ανέλαβε ως αντιπρόεδρος μετά τη δολοφονία του Τζον Κένεντι και στη συνέχεια εξελέγη κανονικά το 1964. Τον Νοέμβριο του 1965 υποβλήθηκε σε εγχείρηση αφαίρεσης της χοληδόχου κύστης και καμιά δεκαριά μέρες μετά την εγχείρηση, συζητώντας με δημοσιογράφους, σήκωσε το πουκάμισό του και τούς έδειξε την ουλή από την εγχείρηση -μερικά πράγματα τα έκαναν με πολύ λιγότερες αναστολές στα εξήνταζ, αν θυμάστε και το παπούτσι του Χρουστσόφ. Εδώ μπορείτε να δείτε και τη φωτογραφία του Τζόνσον να δείχνει την ουλή, μαζί με λεπτομέρειες για την εγχείρηση, με ειδική αφιέρωση σε ιατρούς και χειρουργούς που μας διαβάζουν.
Ο Λέβιν λοιπόν, ή όπως αλλιώς προφέρεται, έκανε το σκίτσο του Τζόνσον να δείχνει μια ουλή στο σχήμα του Βιετνάμ -υπονοώντας ότι το Βιετνάμ ήταν μια πληγή που δεν είχε ακόμα κλείσει, υποθέτω.
Ο Μπελ κάνοντας σήμερα αυτό το μετασκίτσο με την παραπομπή στον Λέβιν, ολοφάνερα θέλει να πει ότι ο Νετανιάχου θα κάνει κακό στον εαυτό του με τον αδέξιο (γάντια μποξ) τρόπο που χειρίζεται το παλαιστινιακό, καθώς από το 1965 μέχρι σήμερα ξέρουμε ότι η εμπλοκή στο Βιετνάμ υπήρξε αποτυχημένη αλλά και μοιραία για την πολιτική καριέρα του Τζόνσον, που δεν διεκδίκησε καν το χρίσμα του κόμματός του για τις εκλογές του 1968.
Όταν λοιπόν ένας κορυφαίος και καταξιωμένος γελοιογράφος, σαν τον Μπελ, χάνει τη δουλειά του επειδή σκιτσάρει τον πρωθυπουργό του Ισραήλ κατά τρόπο αντισημιτικό, κάτι που έπαθε το 2018 και ο Γερμανός Ντίτερ Χάνιτς (βλ. προηγούμενο άρθρο) θα επαναλάβω κάτι που είχα γράψει το 2018: δυσκολεύομαι να δω ποια γελοιογραφία επικριτική για το Ισραήλ θα μπορούσε να θεωρηθεί μη αντισημιτική -ολοφάνερα δε όλη αυτή η ιστορία λειτουργεί λογοκριτικά διότι δεν έχουν όλοι οι γελοιογράφοι την αναγνώριση και την ηλικία του Χάνιτς -και του Μπελ, προσθέτω τώρα- ώστε να μπορούν να ξεπεράσουν την κριτική για αντισημιτισμό ή να αδιαφορούν για τις συνέπειες. Ουσιαστικά, έχουμε έναν ακόμα περιορισμό της ελευθερίας μας.
Πέρα από τη γελοιογραφία του Μπελ, κάτι που έκανε εντύπωση και συνδέεται με το μακελειό στο Ισραήλ και στη Γάζα, είναι η απόφαση του οργανισμού LitProm να αναβάλει τη βράβευση της Παλαιστίνιας συγγραφέας Αντάνια Σιμπλί, που επρόκειτο να γίνει αυτές τις μέρες, στην έκθεση βιβλίου της Φρανκφούρτης. Η συγγραφέα θα βραβευόταν για το βιβλίο της «Μια μικρή λεπτομέρεια» (δικός μου τίτλος), που είναι γραμμένο στα αραβικά και αφηγείται μια πραγματική ιστορία που συνέβη το 1949, όταν στην έρημο Νεγκέβ Ισραηλινοί στρατιώτες βίασαν και σκότωσαν μια Βεδουίνα έφηβη. Στο δεύτερο μέρος, που εκτυλίσσεται στο σήμερα, επιχειρείται η διερεύνηση του εγκλήματος. Το βιβλίο έχει μεταφραστεί στα αγγλικά και στα γερμανικά και έχει πάρει καλές κριτικές και διακρίσεις, αλλά έχει επίσης δεχτεί κριτική για αντισημιτισμό. Τελικά, η βράβευση αναβάλλεται επ’ αόριστον -με τη συμφωνία της συγγραφέα, είχε γράψει αρχικά η Νιου Γιορκ Τάιμς, αλλά μετά το ανασκεύασε –δείτε το άρθρο, που έχει κι άλλες εκ των υστέρων διορθώσεις.
Δεν έχω διαβάσει το βιβλίο, κι έτσι δεν μπορώ να ξέρω αν ευσταθούν οι κατηγορίες για αντισημιτισμό -κάπου διάβασα ότι έπρεπε, λέει, να αναφέρονται και οι σφαγές που διέπραξαν Άραβες κατά Εβραίων, που το βρίσκω παράδοξη υπόδειξη για έργο τέχνης, σαν να έπρεπε ο Ντελακρουά σε μια γωνίτσα του πίνακα για τη σφαγή στη Χίο να δείξει τη σφαγή στην Τριπολιτσά. Τέλος πάντων, ο εκδοτικός οίκος που έχει τα δικαιώματα της αγγλικής μετάφρασης διαθέτει το βιβλίο σε ηλεκτρονική μορφή για δωρεάν κατέβασμα, για όσο διάστημα διαρκεί η έκθεση της Φρανκφούρτης. Μπορείτε να το κατεβάσετε στις διευθύνσεις που δίνονται εδώ.
Θα κλείσω όπως είχα κλείσει το παλιότερο άρθρο, διότι και ο τωρινός κύκλος αίματος ξεκίνησε με την χωρίς προηγούμενο εισβολή της Χαμάς μέσα στο Ισραήλ, τις απαγωγές, τις δολοφονίες, τα βασανιστήρια και τους βιασμούς αμάχων -ανάμεσα στ’ άλλα, στο κομμουνιστικό κιμπούτζ Μπεερί- και συνεχίζεται με τα αντίποινα (ή όπως αλλιώς θέλετε να τα πείτε) του ισραηλινού στρατού.
* Θα είχε πολύ ενδιαφέρον η ιστορική ανασκόπηση του θέματος, και μπορεί να θιγεί και στα σχόλια, αλλά είναι αντικείμενο άλλου άρθρου. Όμως το βασικό είναι ότι μπορούμε να ξετυλίξουμε όσο θέλουμε το κουβάρι προς τα πίσω, αλλά δεν θα βρούμε άσπιλους καλούς και αμιγώς κακούς. Και οι δυο πλευρές έχουν τα μελανα τους σημεία -το Ισραήλ τους εποίκους και τον διαρκή σφετερισμό παλαιστινιακής γης, οι Παλαιστίνιοι την άρνησή τους να αναγνωρίσουν το δικαίωμα του Ισραήλ να υπάρχει. Η ευκαιρία του Όσλο (αν θεωρήσουμε ότι όντως υπήρχε) χάθηκε, με την ευγενική φροντίδα της ακροδεξιάς του Ισραηλ και της φονταμενταλιστικής πτέρυγας των Παλαιστινίων και τώρα κυβερνά η ακροδεξιά στο Ισραήλ και οι φονταμενταλιστές στη Γάζα, τα δύο τέρατα συμβιώνουν μια χαρά και τρέφεται και θεριεύει το καθένα απο το αίμα που χύνει το άλλο. Δεν βλέπω καμία ορατή λύση στο ματωμένο αυτό κουβάρι.
