Είχαμε καταργήσει την Τράπεζα Θεμάτων

Το 2015 η Αγγέλικα Σαπουνά εργαζόταν στο Υπουργείο Παιδείας ως Σύμβουλος του αναπληρωτή Υπουργού Τάσου Κουράκη και μετείχε στην ομάδα επιστημόνων που εισηγήθηκε τα άμεσα μέτρα του Υπουργείου Παιδείας για την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Στις 26 Απριλίου 2015 δημοσίευσε στην εφημερίδα Εποχή άρθρο στο οποίο παρουσιάζει τα μέτρα, το οποίο αναδημοσιεύουμε:

Μια εισαγωγή τολμηρή και έντιμη

Τα άμεσα μέτρα του Υπουργείου Παιδείας για την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Της Αγγέλικας Σαπουνά

Σε δυο πάγιες ρυθμίσεις  και τρεις τροπολογίες στο σχέδιο νόμου για την βία στα γήπεδα, που ψηφίζεται με τη διαδικασία του επείγοντος, περιλαμβάνονται τα άμεσα μέτρα του Υπουργείου Παιδείας για την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Η οδός των τροπολογιών ήταν αναγκαστική επιλογή για το Υπουργείο Παιδείας που έπρεπε να ρυθμίσει ζητήματα όχι μόνον των επόμενων αλλά και της φετινής σχολικής χρονιάς, εφόσον θέλει –και όντως θέλει– να υλοποιήσει τις προγραμματικές του δεσμεύσεις.

Δεσμεύσεις που έχουν να κάνουν με την κατάργηση εμβληματικών νεοφιλελεύθερων και μνημονιακών μέτρων, προκειμένου να θεραπευτούν ανοιχτές πληγές με βαθιά ταξικό πρόσημο, αλλά και να τεθούν οι προϋποθέσεις για την ολοκληρωμένη, σε βάθος χρόνου, εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, στην κατεύθυνση για την οποία ο ΣΥΡΙΖΑ έχει δεσμευτεί πολιτικά: τον εκδημοκρατισμό των δομών από κοινού με την ποιοτική αναβάθμιση των περιεχομένων ή αλλιώς «καλά» γράμματα για όλους τους νέους στο πλαίσιο μιας σύγχρονης δημοκρατικής αγωγής.

Οι ρυθμίσεις που κατατίθενται αυτή την εβδομάδα, είναι απλώς το πρελούδιο, η εισαγωγή. Αλλά μια εισαγωγή τολμηρή και έντιμη, που έχει επιπλέον στοιχεία «τομής», βαθύτερης νομίζω από την ανάταξη των μνημονιακών πληγών. Ας δούμε προσεκτικά τις ρυθμίσεις:

1. Ανασύσταση των εν μία νυκτί καταργηθέντων κλάδων και ειδικοτήτων των Επαγγελματικών Λυκείων. Να θυμίσουμε ότι πρόκειται για δημοφιλέστατες ειδικότητες (νοσηλευτικές, γραφιστικές, κομμωτικές κ.α.) που εκδιωκόμενες από το δημόσιο σχολείο είχαν ουσιαστικά δοθεί ως δώρο στην ιδιωτική «δια βίου μάθηση», αποκλείοντας πρακτικά τους νέους των φτωχότερα στρωμάτων από την επαγγελματική εκπαίδευση. Η παράλληλη επαναπρόσληψη των απολυμένων εκπαιδευτικών με άμεση αποκατάσταση των οργανικών τους θέσεων στην εκπαίδευση, όχι μόνον αποκαθιστά την κατάφωρη αδικία εις βάρος τους αλλά αποκαθιστά και την δυνατότητα των ΕΠΑΛ να λειτουργήσουν σωστότερα από την επόμενη κιόλας χρονιά.
2. Κατάργηση της Τράπεζας Θεμάτων και επαναφορά του μέσου όρου προαγωγής και απόλυσης των μαθητών λυκείου στο 9,5 (το γνωστό μισό υπέρ του μαθητή). Πρόκειται για πολιτική επιλογή με διπλό, παιδαγωγικό και κοινωνικό χαρακτήρα, που μάλιστα αναφέρεται και ρητά στην αιτιολογική έκθεση: «…η επιλογή του 50% των θεμάτων των προαγωγικών εξετάσεων από την Τράπεζα Θεμάτων όπως και ο ορισμός του γενικού Μ.Ο. ετήσιας επίδοσης των μαθητών του λυκείου στο Δέκα, λειτούργησαν ως μέτρα ανάσχεσης της ροής των μαθητών από την είσοδό τους στο λύκειο ως την αποφοίτηση από αυτό, εις βάρος των πλέον ευάλωτων κοινωνικών στρωμάτων. Παράλληλα, η υποχρεωτική χρήση της Τράπεζας Θεμάτων καταργεί στην πράξη την διδακτική και παιδαγωγική αυτονομία του/της  διδάσκοντα/ουσας που έχει άμεση σχέση και πληρέστερη γνώση των ιδιαίτερων αναγκών των μαθητών».
3. Επαναφορά του Πειραματικού χαρακτήρα στα ομώνυμα δημόσια σχολεία, που οι προηγούμενες κυβερνήσεις επιχείρησαν συστηματικά να μεταλλάξουν σε «σχολεία αριστείας». Σημείο αιχμής: ο τρόπος επιλογής των μαθητών τους, που ορθά προβλέπεται για την πλειονότητα των σχολείων αυτών να γίνεται με κλήρωση, ώστε ο πληθυσμός τους να είναι κατά το δυνατόν κοινωνικά αντιπροσωπευτικός και όχι σκληρά κοινωνικά επιλεγμένος, όπως συμβαίνει με τις εισαγωγικές εξετάσεις. Το γεγονός ότι η δυνατότητα αυτή διατηρείται για κάποια, ελάχιστα εξ’ αυτών, εάν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί το επιλέξουν, δείχνει κατά τη γνώμη μου ότι χρειάζεται ακόμη πολλή συζήτηση μέσα στους κόλπους της κοινωνίας (της αριστεράς συμπεριλαμβανόμενης) για να επανακαθορίσουμε το πως αντιλαμβανόμαστε σήμερα τη σχέση ποιοτικής – δημοκρατικής εκπαίδευσης, όμως το θεμελιώδες βήμα έχει γίνει.
4. Άνοιγμα περισσότερων δυνατοτήτων επιλογής σχολών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, για τους αποφοίτους λυκείου, χωρίς αύξηση των πανελλαδικώς εξεταζομένων μαθημάτων, όπως προέβλεπε η καταργούμενη διάταξη του θηριώδους νόμου 4186/13 του κ. Αρβανιτόπουλου. Έχει χυθεί πολύ μελάνι για το ζήτημα αυτό, που εμφανίζεται – δικαιολογημένα, αλλά όχι σωστά– ως η επιτομή της (κάθε) εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης. Ωστόσο, δυο είναι τα σίγουρα δεδομένα: Το πρώτο ότι οι μαθητές θ’ ανακουφιστούν σε σχέση μ’ αυτό που τους περίμενε αν δεν γινόταν αυτή η αλλαγή. Το δεύτερο ότι δεν υπάρχει τέλειο σύστημα πανελλαδικών εξετάσεων, ίσως ούτε καν καλό ως τέτοιο. Η εκπαιδευτική κοινότητα, ο ΣΥΡΙΖΑ και η αριστερά εν συνόλω οφείλουν ν’ ανοίξουν κάποια στιγμή με τόλμη τη συζήτηση για την ελεύθερη πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, τη μόνη προοπτική απαλλαγής από εγγενείς παθογένειες εξετάσεων τύπου πανελλαδικών, στο πλαίσιο βέβαια ενός συνολικότερου επανασχεδιασμού του εκπαιδευτικού συστήματος.
5. Τέλος, προωθείται μια πρωτοποριακή αλλαγή στη διοίκηση της εκπαίδευσης και είναι ακριβώς η συνεκτίμηση της άποψης των ίδιων των εκπαιδευτικών στην επιλογή των στελεχών της εκπαίδευσης. Η αλλαγή αυτή, που έχει ξεσηκώσει την μήνι των μνημονιακών και πάσης φύσεως συντηρητικών, αλλά και σοβαρές επιφυλάξεις από τα μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας, αποτελεί κατά τη γνώμη μου δημοκρατική τομή για τα δεδομένα της παραδοσιακά συγκεντρωτικής και ιεραρχικής διοικητικής δομής της νεοελληνικής εκπαίδευσης. Δεν είναι ολοκληρωμένη, γιατί χρειάζεται για να λειτουργήσει σωστά συνολική αναθεώρηση του συστήματος διοίκησης και οργάνωσης και του ρόλου των στελεχών. Ωστόσο, βάζει ένα θεμέλιο λίθο για την εγκαθίδρυση μιας πιο συμμετοχικής, πιο αυτοδιαχειριστικής αντίληψης, που θα λειτουργήσει, βέβαια, μόνον αν στηριχθεί «από τα κάτω», όπως είναι και η πρόθεση του νομοθέτη. Αν, δηλαδή, οι δημοκρατικοί εκπαιδευτικοί των σχολείων πάρουν το ρίσκο να εκτεθούν στις ευθύνες μιας, σε σημαντικό βαθμό, αιρετής και άρα αμοιβαία κρινόμενης διευθυντικής λειτουργίας. Ένας πειραματισμός που αξίζει τον κόπο.