Γράφει η Ελένη Μαριόλη
Η Ελένη η τσιγγάνα από το Ξυλόκαστρο μεγάλωσε μες στην εξαθλίωση. Σε αυτοσχέδια παράγκα, χωρίς ηλεκτρικό, χωρίς νερό και τουαλέτα, χωρίς ιατρική περίθαλψη, χωρίς μόρφωση.
Η Ελένη από το Ξυλόκαστρο δεν ήθελε τα παιδιά της να μεγαλώσουν μαζί με τα ποντίκια, να παίζουν σε λιμνάζοντα νερά και να κάνουν κούνια στους σκουπιδότοπους.
Κόντρα στις αντιλήψεις που επικρατούν για τους τσιγγάνους και που «βολεύουν» όλους εκείνους που δεν θέλουν να δώσουν λύση σ’ αυτό το μακροχρόνιο πρόβλημα, η οικογένεια της Ελένης νοίκιασε σπίτι και έβαλε τέρμα σε όλα της τα βάσανα.
Μαζί με τον άντρα της και τα πέντε παιδιά τους διεκδίκησαν και πέτυχαν τον σεβασμό του χωριού. Πούλαγαν σίδερα, έκαναν μεροκάματα, δούλευαν στα σκουπίδια. Στις Κυριακές κερνούσαν καφέ ανάμεσα στα διαχρονικά και κλασικά φυτά που παραδοσιακά συναντούσαμε στον κήπο και αυλή της γιαγιάς φυτεμένα μέσα σε τενεκέδες. Ζούσαν ευτυχισμένοι. Είχαν βάλει τέρμα στην αβεβαιότητα για το αύριο.
Κυριακή 8 Ιανουαρίου 2023. «Τροχαίο δυστύχημα σημειώθηκε λίγο πριν από τις 7 το πρωί, όταν οι υπάλληλοι στην καθαριότητα πραγματοποιούσαν αποκομιδή απορριμμάτων με το δημοτικό όχημα στην περιοχή Κάτω Πιτσά στην παλαιά εθνική οδό Κορίνθου – Πατρών. Το αυτοκίνητο που οδηγούσε ένας 36χρονος άντρας, είχε καταναλώσει μεγάλη ποσότητα αλκοόλ, έπεσε με ταχύτητα πάνω στο απορριμματοφόρο» και έβαλε τέρμα στην ζωή της Ελένης.
Η Ελένη διεκδίκησε το δικαίωμα της να ζήσει η οικογένειά της όπως όλοι οι άνθρωποι. Να έχει μόνιμη στέγη, να μην βιώσουν τα παιδιά της τον κοινωνικό αποκλεισμό, να έχει ιατρική περίθαλψη, να μιλάει περήφανα τη γλώσσα της και να καμαρώνει για τα έθιμα της φυλή της.
Όλοι οι γύφτοι μια γενιά, αλλά και πολλές γενιές, που ποιητικά τις απαριθμεί ο Παλαμάς στον Δωδεκάλογο του Γύφτου, στον έβδομο λόγο:
«Γαντζάοι, Κατσίβελοι, Νετότσοι,
Σίντηδες, Ρόμοι, Ζαπαράδες,
κάθε όνομα, κάθε γενιά!»
Αν θέλουμε να είμαστε όλοι ευτυχισμένοι, αρεστοί, έντιμα συμβιβασμένοι, γελαστοί και γελασμένοι, με ουδέτερα και αποστειρωμένα συναισθήματα, να έχουμε ήσυχο το αγύριστο κεφάλι μας, να φοράμε μόνιμα χαμόγελο, να έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά τόσο, όσο ο ελληναράς να σκέφτεται “πόσο με παρακολουθεί και πόσο με θαυμάζει!”, να μην μας “καίγεται καρφί”» για τους τσιγγάνους των καταυλισμών.
Αν, όμως, θέλουμε να είμαστε χρήσιμοι, αν πραγματικά θέλουμε να τους βοηθήσουμε να αλλάξουν την μοίρα τους και να ενταχθούν στο κοινωνικό ιστό θα πρέπει να δούμε την αλήθεια κατάματα, χωρίς να μας τρομάζει.
Ούτε τουρκόγυφτοι είναι, ούτε αθίγγανοι είναι, Έλληνες τσιγγάνοι είναι.
Τα στοιχεία των «Γιατρών του Κόσμου» είναι αποκαλυπτικά: Το 99,6% των Τσιγγάνων έχει νοσήσει από την ηπατίτιδα Α, το 65% από τη Β και 1,8% έχει προσβληθεί από την C. Το 90% των Τσιγγάνων επισκέπτεται το νοσοκομείο μόνο όταν πρόκειται για κάποια επέμβαση, ενώ η παιδική θνησιμότητα είναι πολλαπλάσια από αυτήν του γενικού πληθυσμού. Η μάχη για την επιβίωση είναι καθημερινή τους υπόθεση.
Νιώθω υποχρεωμένη να διευκρινίσω την έννοια και τη σημασία της λέξης Ρομ και Ρομά.
Η λέξη λοιπόν Ρομ μέσα στη τσιγγάνικη διάλεκτο έχει 4 διαφορετικές σημασιολογικές έννοιες και ερμηνείες. Ρομ σημαίνει άνδρας-σύζυγος, Ρομ σημαίνει άνθρωπος, Ρομ σημαίνει Τσιγγάνος, Ρομ σημαίνει ο κύριος. (Η λέξη Ρομά είναι ο πληθυντικός αριθμός)
Η λέξη Αθίγγανος σημαίνει εκείνος που δεν αγγίζεται και είναι προσβλητικός. Τουρκόγυφτος είναι χαρακτηρισμός με ρατσιστικά ιδεολογικά στοιχεία.
“Γύφτος είμαι! Τι Ρομά και σαχλαμάρες είναι αυτά που μας λέτε;
Έλληνες γύφτοι είμαστε, όχι Ρουμάνοι!
Τάδε έφη, πριν από περίπου ένα μήνα, ο Μέγας Γύφτος τραγουδοποιός Κώστας Χατζής”
