Το κείμενο που ακολουθεί είναι χθεσινό δημοσίευμα της Μαρίας Καραμανώφ με ουσιαστικό θέμα την έξωση του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΣΕΑ) από το κτίριο στην Ερμού και τίτλο «Τραγωδία της Πύλου: Ναυάγιο του ελληνικού πολιτισμού».
Το έχω προσθέσει στο δημοσίευμα της 12 Αυγούστου για τον ΣΕΑ με τίτλο «Τώρα χρειαζόμαστε τη βοήθεια σας» όπου συγκεντρώνονται τα πιο ουσιαστικά κείμενα που δημοσιεύονται για το ζήτημα αυτό και, βέβαια, πέφτουν στην αντίληψη μας. Το δημοσιεύουμε όμως και ξεχωριστά διότι στις ζοφερές στιγμές που ζούμε και μετά και την σημερινή τραγωδία στον Έβρο κάτι έχει να μας δώσει. Η Μαρία Καραμανώφ είναι Πρόεδρος του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος και Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας ε.τ.
«Τραγωδία της Πύλου: Ναυάγιο του ελληνικού πολιτισμού»
Έχει ή όχι σχέση ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός με την τραγωδία της Πύλου; Και κατ’ επέκταση, η εκδήλωση του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων για το ναυάγιο βρίσκεται εντός ή εκτός των σκοπών του Συλλόγου, για την εκπλήρωση των οποίων τού έχει εδώ και 40 χρόνια παραχωρηθεί το κτίριο της Ερμού 134;
Η απάντηση βρίσκεται στην κατανόηση αυτής καθ’ εαυτήν της ουσίας του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, ως κληρονόμοι του οποίου δικαίως περηφανευόμαστε και ταυτόχρονα φέρουμε τη βαριά ευθύνη της διατήρησής του. Τον πολιτισμό αυτό και τη σημασία του γνωρίζουμε και ανακαλύπτουμε καθημερινά μέσα από τα δημιουργήματά του, μύθους και ιστορία, έργα του λόγου και της τέχνης, κτίρια και αντικείμενα. Μνημεία κάθε είδους που διαφυλάσσουμε ευλαβικά για να μας θυμίζουν, όπως το λέει και η λέξη, όχι απλώς τις καλλιτεχνικές και πνευματικές δεξιότητες των δημιουργών τους, αλλά κάτι πολύ σπουδαιότερο. Τις αξίες που τα ενέπνευσαν και τις οποίες ενσωματώνουν στην υλική τους διάσταση, τη μορφή και τη λειτουργία τους. Αξίες όπως το μέτρο και η λιτότητα, η αρμονική συνύπαρξη ανθρώπου και φύσης, ο σεβασμός και η αλληλεγγύη προς τον συνάνθρωπο, η φιλοξενία και το άσυλο, η ταύτιση του ωραίου με το αγαθό και το αληθινό, η αποφυγή της ύβρεως και το τίμημα της νέμεσης. Αξίες που ξεπέρασαν τα τοπικά και χρονικά όρια της αρχαίας Ελλάδας για να γίνουν οικουμενικές και να αποτελέσουν το θεμέλιο του σύγχρονου πολιτισμού, ηθικού, φιλοσοφικού και πολιτικού.
Κατ’ εξοχήν αρμόδιοι θεματοφύλακες των μνημείων αυτών είναι οι αρχαιολόγοι. Όχι μόνο όσον αφορά την υλική τους υπόσταση, την αποκάλυψη, συντήρηση και ανάδειξή τους στα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους, ως άψυχες μαρτυρίες ενός ένδοξου πολιτισμού που δεν υπάρχει πια. Καθήκον των αρχαιολόγων είναι να τα ξαναζωντανέψουν ώστε να μας μιλήσουν με γλώσσα σημερινή για εμπειρίες και προβλήματα πανάρχαια αλλά πάντα επίκαιρα. Για τον τρόπο που οι δημιουργοί τους αντιμετώπισαν συγκρούσεις και διλήμματα που δεν διαφέρουν από τα σημερινά, για τα επιτεύγματα, τις αδυναμίες και τα λάθη τους και για το τίμημα που πλήρωσαν. Για τις αξίες που διαμόρφωσαν και μας μετέδωσαν σταθερές και αναλλοίωτες, έστω και αν πολλές φορές στη διαδρομή του χρόνου λησμονήθηκαν και παραβιάστηκαν.
Η τραγωδία της Πύλου δεν είναι δυστυχώς φαινόμενο μεμονωμένο, αλλά οι διαστάσεις της την καθιστούν άξια ιδιαίτερης προσοχής και συζήτησης. Οι απανταχού της γης υπεύθυνοι έχουν πολλά να διδαχθούν από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό τόσο προς μίμηση όσο και προς αποφυγή. Στις μέρες μας, που η ύβρις έχει εδραιωθεί και η Νέμεσις έχει ήδη περάσει το κατώφλι μας, αξίζει να θυμηθούμε τα λόγια του Μπρεχτ στον απόηχο του Τρίτου Ράιχ:
Μα δεν θα λένε: Ήτανε σκοτεινοί καιροί.
Θα Λένε: Γιατί σωπαίναν οι ποιητές τους;
Σήμερα είναι πολλοί εκείνοι που σιωπούν και πάλι, ο καθένας με τον δικό του τρόπο και από τη δική του θέση ευθύνης. Όχι όμως οι αρχαιολόγοι. Με πυξίδα και Λυδία λίθο τις αξίες του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού, αναζητούν τις δικές τους απαντήσεις. Πόσο αυστηρά πρέπει άραγε να τιμωρηθούν γι’ αυτό;
