Γράφει ο Χρήστος Αραμπατζής*
«Η φύση δεν είναι ένα μέρος για επίσκεψη – είναι το σπίτι μας»
Gary Snyder (Αμερικανός ποιητής και ακτιβιστής)
Από βιταμίνες και συμπληρώματα διατροφής είμαστε πλήρεις. Λείπει όμως συχνά η βιταμίνη του πράσινου, αυτή που θα συμπληρώσει την ολική μας υγεία. Είμαστε βιοψυχοκοινωνικά όντα και οφείλουμε να φροντίζουμε όλο το σύστημα μας. Ότι η επαφή με τη φύση και το πράσινο έχει πολύπλευρα οφέλη είναι κάτι που όλοι ξέρουμε, μπορούμε όμως με ευκολία να τα απολαύσουμε στις πόλεις που ζούμε;
Ο αστικός ιστός – μέσα στον οποίο ζούμε οι περισσότεροι, αρκετά στριμωγμένοι – απλώνεται όλο και περισσότερο. Υπολογίζεται ότι έως το 2050 το 68% του παγκόσμιου πληθυσμου θα ζει σε αστικά κέντρα (Ηνωμένα Έθνη, 2018). Άμεση συνέπεια αυτής της τάσης είναι η όλο και λιγότερη επαφή με χώρους πρασίνου σε παγκόσμια κλίμακα (Cox κ. α, 2018). Πέρα από τα καταστροφικά αποτελέσματα για το περιβάλλον, η απώλεια αυτής της επαφής με την φύση επηρρεάζει αρνητικά την ψυχική μας υγεία και ευημερία.
Όλο και περισσότερες μελέτες δείχνουν ότι η επαφή με την φύση και το πράσινο μειώνουν σημαντικά τα επίπεδα στρες (Wells κ. α, 2003), το άγχος και την κτάθλιψη. Μέσω της επαφής με την φύση μειώνοντα τα επίπεδα της κορτιζόλης (Park κ. α, 2010), μιας πολύ σημαντικής ορμόνης που σχετίζεται άμεσα με τις ψυχοπιεστικές καταστάσεις – ουσιαστικά λέγεται η ορμόνη του στρες. Μια απλή βόλτα σ’ ένα πάρκο είτε μόνοι μας ή με την οικογένεια ή φίλους, πολλές φορές αρκεί για να χαλαρώσουμε και αυτό το έχουμε διαπιστώσει όλοι μας.
Υπάρχουν κι άλλα οφέλη τα οποία είναι λιγότερο άμεσα. Για παράδειγμα, οι κάτοικοι αστικών κέντρων που βρίσικονται σε εγγύτητα με πράσινους χώρους, ακόμα και σε ακτίνα 3 χιλιομέτρων, έχουν βελτιωμένη γνωστική ικανότητα και μνήμη. Πόσο σημαντικό και πόσο βοηθητικό είναι αυτό, ιδιαίτερα για τα παιδιά και τους εφήβους που χρειάζονται συχνά ανακούφιση από τους εντατικούς ρυθμούς μελέτης!
Για το πώς η απλή επαφή και εγγύτητα με το πράσινο φέρνει αυτό το αποτέλεσμα, υπάρχουν δυο κυρίαρχες θεωρίες, η Θεωρία Μείωσης του Στρές (SRT), η οποία διατυπώθηκε από τον Ulrich (181) και η Θεωρία Αποκατάστασης της Προσοχής (ART) (1989, Rachel και Stephen Kaplan). Αυτή η θεωρία εξήγησε το πως οι «πράσινες εμπειρίες» μπορούν να μας βοηθήσουν να αποκαταστήσουμε τη γνωστική μας λειτουργία, μειώνοντας το έντονο πρόβλημα της γνωστικής (νοητικής) κόπωσης.
Μέσα από τέσσερις διεργασίες η φύση μας προσφέρει αποκατάσταση:
- Η απομάκρυνση από την ρουτίνα της καθημερινότητας
- Η φύση μας κρατάει το ενδιαφέρον άκοπα. Η επάφη με τα χρώματα, τις οσμές, τον αέρα, τον ήλιο γίνεται τόσο σε αισθητηριακό επίπεδο όσο και σε μη συνειδητό, δεν απαιτείται προσπάθεια, και έτσι μπορύμε να αφεθούμε και να χαλαρώσουμε.
- Η διεργασία της επαφής με την φύση και το πράσινο είναι μια διεργασία εμβίθυσης. Η συχνή επαφή με χώρους πρασίνου αυξάνει την ικανότητα μας να αποσυνδεόμαστε πιο εύκολα από την ρουτίνα της καθημερινότητας, ακόμα και να αναπνέουμε καλύτερα.
- Συμβατότητα – Η φύση είναι το πιο συμβατό περιβάλλον με τις ανθρώπινες ανάγκες.
Επίσης, μια άλλη σημαντική αναφορά είναι στην «Υπόθεση Βιοφιλίας», η οποία διατυπώθηκε από τον καθηγητή Βιολόγίας του Χάρβαρντ E. O. Wilson. Αρχικά ο όρος βιοφιλία επινοήθηκε από τον κοινωνικό ψυχολόγο Erich Fromm και έχει να κάνει με το πώς ο άνθρωπος αναζητά τα άλλα έμβια όντα μέσα στο ευρύτερο σύστημα. Ο Wilson μελετώντας τις καταστρφικές συνέπειες της απομάκρυνσης από την φύση και, ανάμεσα σε άλλα συμπεράσματα, κατέληξε πως η αποστέρηση της επαφής με την φύση οδηγεί ακόμα και σε αποκλίνουσα συμπεριφορά.
Τα οφέλη είναι πολύπλευρα και σε κοινωνικό και συλλογικό επίεπδο. Η χώροι πρασίνου φέρνουν τις τοπικές κοινωνίες πιο κοντά, δίνοντας ευκαιρίες στους κατοίκους μιας γειτονιάς να γνωριστούν και να αλληλεπιδράσουν. Προσφερουν χώρο και ολιστική δυνατότητα για τα παιδιά να κοινωνικοποιηθούν πιο εύκολα, μέσα από το παιχνίδι και την σωματική δραστηριότητα, και να αναπτύξουν σεβασμό και ενδιαφέρον για την φύση.
Η ανάπτυξη της κοινωνικής συνεκτικότητας, μέσα από τα οφέλη της επαφής με το πράσινο στα αστικά κέντρα, έχει κεντρικό ρόλο και στην ενσυνειδητότητα που αναπτύσσεται στα μέλη της τοπικής, κι όχι μονο, κοινωνίας και ενισχύει το αίσθημα της αλληλοβοήθειας και αλληλεγγύης.
Οι ρυθμοί της πόλης συχνά είναι χαοτικοί και στρεσογόνοι, φέρνοτας ανάστατωση ψυχική, πνευματική και σωματική, μη δίνοντας χώρο και χρόνο να έρθουμε σε επαφή με το πώς νοιώθουμε, παραμερίζοντας τα συναισθήματα γιατί «δεν προλαβαίνουμε», γιατί θέλουμε να ξεκουραστούμε στο τέλος της ημέρας, αλλά πολλές φορές τίποτα δεν μας ξεκουράζει αληθινά, για αμέτρητους λόγους. Η επαφή με την φύση δίνει στον άνθρωπο την επιθυμητή ομοιόσταση – την φυσική ισορροπία των συστημάτων του οργανισμού μας. Δίνει την ευκαιρία να γιατέψουμε τον εαυτό μας, να γειωθούμε και να αναπτυχθούμε σωαμτικά, πνευματικά και συναισθηματικά.
Ας δώσουμε την ευκαρία στον εαυτό μας να πάρει αυτή το σημαντικό θρεπτικό συστατικό – την βιταμίνη του πράσινου, την βιταμίνη G!
(*) Ο Χρήστος Αραμπατζής, Εκπαιδευτικός (Καθηγητής Αγγλικών) και Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας είναι υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος στο Γαλάτσι με την παράταξη “Γαλάτσι από Κοινού” και υποψήφια δήμαρχο την Αγγέλικα Σαπουνά.
