«Συνήθως οι νέοι είναι ρομαντικοί. Όσο μεγαλώνουν γίνονται ρεαλιστές, προσγειωμένοι, ακόμα και κυνικοί, χρησιμοποιούν τη λογική πιο πολύ από το συναίσθημα, γίνονται προσεκτικοί και όχι παρορμητικοί, δεν έχουν το κουράγιο και τον ενθουσιασμό να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του αγώνα. Η περίσκεψη αντικαθιστά τον αυθορμητισμό, η σοβαρότητα την τρέλα της ουτοπίας.
Στην εποχή μας διακρίνω κάποιες φορές μια αντιστροφή. Για τις γενιές που ζήσανε μαζικές εξεγέρσεις και βιώσανε κινδύνους, αδικίες και βία, ανεξαρτήτως ηλικίας, τόσο στη γενιά του Πολυτεχνείου, όσο και στη γενιά του άρθρου 16 ή του Δεκέμβρη του 2008, έχουν μείνει, σε κάποιους τουλάχιστον, σαν ένα ρούχο που δεν μπορούν να το βγάλουν, σαν σημάδι από καυτό σίδερο στην καρδιά, σαν ανεξίτηλο στίγμα από την εποχή του πάθους, όλα αυτά τα παιδιακίσια και λίγο ανόητα, για το καλύτερο που θα ‘ρθει, για την ανάγκη για ειλικρίνεια, δικαιοσύνη, ισότητα και αδερφοσύνη.
Και βλέπουμε 65ρηδες πιο ενθουσιώδεις από 45ρηδες, και 40ρηδες πιο ανιδιοτελείς και ευαίσθητους από 20ρηδες.
Όλες αυτές οι γενιές που ζήσανε τα κινήματα μέσα από τις κινήσεις πολιτών, που πάλευαν για σπουδαία πράγματα, για τη διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς, για το πράσινο, για τον δημόσιο χώρο, αλλά δεν ένιωσαν ποτέ εκείνη τη σπίθα που συνεπαίρνει τα κινήματα που ξεκινάν από τα κάτω, από το πουθενά, που μετατοπίζουν ηθικά και πολιτικά μάζες λαού, που αγγίζουν την καρδιά μιας απαθούς κοινωνίας, περιφρονούν ριζωμένες αντιλήψεις, δημιουργούν καινούργιες αξίες, αλλάζουν συνειδήσεις.
Οι γενιές των πραγματιστών, και οι γενιές των ονειροπόλων.
Οι ρεαλιστές και, πώς λέγανε οι δεξιοί τους κομμουνιστές που σέβονταν, οι ιδεολόγοι.
Η κυβερνώσα αριστερά δείχνει πολύ πραγματιστική, αν και όχι πάντοτε αποτελεσματική. Εστιάζει στην καθημερινή πάλη για άμεσα προβλήματα και στις προτάσεις για την βελτίωση της ζωής των πολιτών, σε περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη, στην βιώσιμη ανάπτυξη.
Και, βέβαια, προσφέρει στο λαό ελπίδα και ανακούφιση. Είναι ασπίδα προστασίας απέναντι στη νεοφιλελεύθερη λαίλαπα.
Όμως, η αριστερά είχε το ηθικό πλεονέκτημα και την ιδεολογική ηγεμονία, όταν είχε όραμα και διεκδικούσε το αδύνατο.
Και χωρίς αυτούς τους αιθεροβάμονες ονειροπόλους, θα είναι όχι μόνο λιγότερο αριστερά, αλλά και δύσκολα κυβερνώσα».
Το κείμενο που μόλις διαβάσατε είναι η εισαγωγή από το βιβλίο της Ρίας Καλφακάκου «Τα όνειρα της νιότης μας», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Το Κεντρί». Αποτελείται από κείμενα της, για κοινωνικά και πολιτικά θέματα, γραμμένα με ύφος προσωπικό, όπως αυτό που παρουσιάζεται στον πρόλογο του.
Η παρουσίαση του βιβλίου θα γίνει την Τετάρτη 17 Ιανουαρίου 2024 στις 6 το απόγευμα, στην αίθουσα της ΟΤΟΕ, Βησσαρίωνος 9 – 4ος όροφος, στάση Μετρό Πανεπιστήμιο.
Για το βιβλίο θα μιλήσουν:
η Φωτεινή Βάκη, αναπληρώτρια καθηγήτρια Φιλοσοφίας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, πρώην βουλεύτρια Κερκύρας.
και ο Παύλος Κλαυδιανός, δημοσιογράφος.
Τη συζήτηση θα συντονίσει ο Γιώργος Μπουγελέκας, εκπαιδευτικός και συγγραφέας.
Η Ρία Καλφακάκου γεννήθηκε στην Καλαμάτα. Σπούδασε πολιτικός μηχανικός στο ΑΠΘ το 1977. Μετείχε στην κατάληψη του Πολυτεχνείου τον Νοέμβριο του 1973, όπου ήταν μέλος της συντονιστικής επιτροπής. Κατόπιν ήταν μία από τους 36 φυλακισθέντες στα υπόγεια της ασφάλειας.
Ήταν η πρώτη πρόεδρος του φοιτητικού συλλόγου πολιτικών μηχανικών, το 1976, μέλος του κεντρικού συμβουλίου της ΕΦΕΕ (1976-1977) μέλος του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος την ίδια εποχή. Μέλος του ΚΚΕ Εσωτερικού, ακολούθως του Συνασπισμού και του ΣυΡιζΑ. Συμμετείχε στους αγώνες 2006-2007 για το άρθρο 16.
Καθηγήτρια στο τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ και σήμερα ομότιμη καθηγήτρια.
Δημοτική Σύμβουλος στη Θεσσαλονίκη με την Ανοιχτή Πόλη (2014-2023) και επικεφαλής της παράταξης (2015-2019)
Ένα από τα κείμενα του βιβλίου το οποίο δημοσιεύουμε με την άδεια της ιδίας και του εκδότη:
Η βία, η ασφάλεια και η δημοκρατία
Η οργανωμένη κοινωνία για να λειτουργήσει θεσπίζει κανόνες και νόμους και δημιουργεί μηχανισμούς καταστολής για την επιβολή τους. Φυσικά, οι κανόνες αυτοί, σε μια δημοκρατική κοινωνία, πρέπει να αντιστοιχούν στο κοινό περί δικαίου αίσθημα, το οποίο διαμορφώνεται από το επίπεδο πολιτισμού και κουλτούρας μιας συγκεκριμένης κοινωνίας σε μια δεδομένη χρονική στιγμή. Ανάλογα με τις αλλαγές που επέρχονται στην κοινωνική συνείδηση, αλλαγές που επηρεάζονται τόσο από την παιδεία, όσο και από τον βαθμό ευημερίας, οι κανόνες αλλάζουν. Έτσι, σήμερα ο μέσος πολίτης αντιμετωπίζει με φρίκη τις δημόσιες εκτελέσεις, την φυλάκιση παιδιών, τα βασανιστήρια, πράγματα που ήταν αποδεκτά σε προηγούμενες περιόδους.
Μετά τη γαλλική επανάσταση, που καθόρισε την διαμόρφωση της αστικής δημοκρατίας, οι δυτικές και κυρίως οι ευρωπαϊκές κοινωνίες δημιούργησαν την δικαστική εξουσία ως ανεξάρτητη αρχή για την απονομή της δικαιοσύνης, δηλαδή της συμμόρφωσης των ατόμων με τους νόμους. Το δικαίωμα κριτικής των νόμων είναι σεβαστό, αλλά όχι η μη εφαρμογή τους, έως ότου η λαϊκή πίεση ή η αλλαγή συσχετισμών οδηγήσει στην αλλαγή τους. Η επιβολή της συμμόρφωσης γίνεται πολλαπλώς, πρώτα απ’ όλα με την οικειοθελή υποταγή των ατόμων, μιας και οι γενικοί κανόνες αντιστοιχούν στο προσωπικό σύστημα αξιών των περισσότερων. Όμως, πάντοτε συμπληρώνεται με την εφαρμογή μιας νόμιμης, δηλαδή κοινωνικά αποδεκτής, βίας, η μορφή της οποίας επίσης διαφοροποιείται και χρονικά, αλλά και γεωγραφικά. Πχ. βίαιες συλλήψεις, βασανισμός κρατουμένων, χρήση δακρυγόνων, λευκά κελιά.
Παράλληλα με την νόμιμη βία, υπάρχουν και μορφές βίας που χωρίς να είναι θεσμοθετημένες, είναι ανεκτές, αν όχι αποδεκτές, από την κοινωνική πλειοψηφία. Τέτοιες μορφές είναι ή υπήρξαν μέχρι πρόσφατα, ιδιαίτερα στη χώρα μας, η ενδοοικογενειακή βία, η σωματική τιμωρία των παιδιών, η σεξουαλική παρενόχληση. Η ίδια ανοχή υπάρχει και σε παραβατικές σύμφωνα με τον νόμο συμπεριφορές, που όμως έχουν δίκαια κοινωνικά αιτήματα ή άλλα ελαφρυντικά για τον μέσο πολίτη. Γνωστό σε όλους παράδειγμα είναι οι μαθητικές κυρίως, αλλά και οι φοιτητικές καταλήψεις ή η περιφρούρηση του χώρου εργασίας από απεργούς, για να μην επιτραπεί η είσοδος απεργοσπαστών.
Η τιμωρία μέσω των μηχανισμών καταστολής απευθύνεται κυρίως στην εξωθεσμική βία, την βία μειοψηφικών ομάδων και γίνεται συνήθως με πλατιά κοινωνική συναίνεση, πχ. απέναντι σε κοινούς εγκληματίες και τρομοκρατικές οργανώσεις ή άλλοτε με πολιτικές αντιπαραθέσεις και κάποιες φορές διχασμό της κοινής γνώμης, πχ. αντιεξουσιαστικές ομάδες, ακτιβιστές και διαδηλωτές ή καταληψίες.
Σε ιστορικές περιόδους έντονης καταπίεσης ή λαϊκών εξεγέρσεων η μέση άποψη για την εξωθεσμική βία διαφοροποιείται. Έτσι, γίνονται λαϊκοί ήρωες όχι μόνο οι επαναστάτες, από τον Κολοκοτρώνη ως τον Πάντσο Βίλλα, ή οι αντάρτες στην Κατοχή και οι αντιστασιακοί στη χούντα, αλλά και ληστές που μοιράζονται τα λάφυρα με τους φτωχούς, όπως ο γνωστός μύθος του Ρομπέν των Δασών.
Το μεγάλο θέμα σε μια λειτουργούσα δημοκρατία είναι πώς θα ανταποκριθεί στο αίτημα των πολιτών για ασφάλεια και προστασία της ζωής και της περιουσίας, σε μια ισορροπημένη σχέση με τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και πώς θα επιτευχθεί η εναρμόνιση της εφαρμογής, αλλά και της αλλαγής των νόμων, έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στο αίσθημα δικαίου. Το πιο σημαντικό είναι η επιλογή της πρόληψης, της εκπαίδευσης, της πειθούς και της κατά το δυνατόν άρσης των κοινωνικών αιτίων της εγκληματικότητας, έναντι στη χρήση της βίας, της καταστολής και της αυστηρής τιμωρίας.
Δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσω γύρω από το ότι η τιμωρία είναι, προφανώς, ανάλογη, αλλά δεν έχει τα ίδια στοιχεία σκληρότητας με το έγκλημα. Σήμερα κυρίως στις δυτικές κοινωνίες με υψηλό βαθμό πολιτισμού η θανατική ποινή έχει καταργηθεί, καθώς και το ξύλο, τα βασανιστήρια, η απομόνωση στις φυλακές και μια σειρά αυστηρής ή ενίοτε απάνθρωπης αντιμετώπισης των εγκληματιών.
Διότι, σε μια σύγχρονη, δημοκρατική, πολιτισμένη κοινωνία δεν μπορεί να ισχύει το οφθαλμόν αντί οφθαλμού, το θάνατος για θάνατο, ο ακρωτηριασμός για την κλοπή και ο λιθοβολισμός για τη μοιχεία (δυστυχώς, τα παραδείγματα δεν είναι από το απώτερο παρελθόν), ούτε για τα πιο ειδεχθή εγκλήματα.
Γι’ αυτό και το δόγμα Νόμος και Τάξη, Τάξη και Ασφάλεια μυρίζει ναφθαλίνη και έχει ανασυρθεί από ένα παρελθόν μάλλον σκοτεινό της πρόσφατης ελληνικής ιστορίας.
Και έχει γίνει προσωπικό μου μότο η προμετωπίδα στην ταινία του Μιχάλκωφ (για να μην μπερδευτούν κάποιοι ήταν απέναντι στον σταλινισμό) «Οι 12 ένορκοι»: Το δίκιο είναι πάνω από το νόμο, και ο οίκτος πάνω από το δίκιο.
