«Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου Σου Κύριε η της Τριάδος εφανερώθη προσκύνησις»
Το απολυτίκιο της ημέρας
Γράφει η Αγγέλικα Σαπουνά
Εν μέσω Σπετσών, επισκέψεων πολιτικών αρχηγών στο Φανάρι, επίσκεψης Μπλίνκεν στην Ελλάδα και λιμού στη Γάζα, μια μικρή είδηση παίζει, επίσης, σήμερα σε κάποια ενημερωτικά σάιτ, όχι σε όλα.
Η είδηση, όπως την πρωτοδιάβασα στην ιστοσελίδα της Εφημερίδας των Συντακτών:
«Τρεις αφρικανικές χώρες, η Ρουάντα, το Τσαντ και η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, με ξεχωριστές ανακοινώσεις τους, αρνούνται κατηγορηματικά ότι είναι σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις με το Ισραήλ για το θέμα αυτό. Αφορμή για τη διάψευση ήταν αναφορά στον ισραηλινό τηλεοπτικό σταθμό Zman Yisrael ότι οι τρεις αυτές χώρες μπορεί να δεχτούν Παλαιστίνιους τους οποίους το Ισραήλ θέλει να αναγκάσει να φύγουν από τη Λωρίδα της Γάζας»
Η ιδέα ότι οι έρμοι Παλαιστίνιοι, όσοι επιζήσουν δηλαδή, θα μπορούσαν να εγκατασταθούν στις ζούγκλες της Αφρικής «για το καλό τους», μια και στην πατρίδα τους δεν δικαιούνται και οι όμορες συγγενείς, πολιτισμικά, χώρες, τους συλλυπούνται αλλά δεν τους θέλουν και μέσα στην αυλή τους, για όλους τους λόγους, μου φάνηκε τουλάχιστον εξωφρενική. Σύντομα, ωστόσο, η εμμονή μου με την ιστορία, ίσως και λόγω επαγγελματικής διαστροφής, μου θύμισε μια εξίσου εξωφρενική, πλην αληθινή ιστορία, που συνέβη στις απαρχές του 20ου αι., προς τα τέλη της «Εποχής των Αυτοκρατοριών, 1875 – 1914»[i].
Τότε, λοιπόν, οι αναλαμπές της «Εποχής των Επαναστάσεων, 1789 – 1848»[ii] σκιάζονταν ήδη από τα πανταχού παρόντα φιδάκια του κακού, που τείνουν να εκκολάπτονται κάθε φορά που εγκυμονείται σοβαρή διατάραξη του status quo. Οι διώξεις και ο αντισημιτισμός, με τη μορφή πογκρόμ όλο και συχνότερα στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη, αναβίωναν, όσο η αφομοίωση των Εβραίων στις δυτικές κοινωνίες, κληρονομιά των δυο μεγάλων επαναστάσεων του Διαφωτισμού, της αμερικανικής και της γαλλικής, κέρδιζε έδαφος στα νέα εθνικά κράτη. Η υπόθεση Ντρέυφους (1894) υπήρξε καμπάνα της αφύπνισης και γεννήθηκε έτσι το κίνημα του σιωνισμού, που να σημειωθεί ότι, αρχικά, όχι μόνον διάφορες αυταρχικές κυβερνήσεις αλλά ούτε και κάποιοι υπερορθόδοξοι ραββίνοι είδαν με καλό μάτι.
Μάλιστα δε, σύντομα η εβραϊκή αφύπνιση υπερέβη το στάδιο της –με σημερινή ορολογία– «ισότητας στη διαφορά»– και άρχισε να οραματίζεται τη λύση μέσω της ίδρυσης ενός ξεχωριστού κράτους-έθνους. Το ερώτημα ήταν βέβαια «πού;»
Η ιδέα της Παλαιστίνης έμοιαζε εύλογη, αφού αποτελούσε την ιστορική κοιτίδα του «λαού του Ισραήλ». Υπήρχε μόνον ένα προβληματάκι: Η Παλαιστίνη ήταν, τότε, όπως και όλη η μέχρι σήμερα αποκαλούμενη «Μέση Ανατολή», τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που ναι μεν δεν έθετε μετά μανίας ζητήματα θρησκευτικής αφομοίωσης των υπηκόων της (αρκεί να πλήρωναν τους φόρους τους, φυσικά), αλλά απόσπαση εδαφών και δημιουργία ανεξάρτητων κρατών δεν ανεχόταν, όπως πολύ καλά γνωρίζουμε οι Έλληνες και όλοι οι Βαλκάνιοι, αλλά και οι Άραβες κάθε θρησκευτικοφυλετικής εκδοχής.
Επιπροσθέτως δε (έκφραση που κάθε φιλόλογος, που σέβεται τον εαυτό του, διδάσκει στους μαθητές να χρησιμοποιούν για να συνδέουν περιόδους και παραγράφους) οι ευρωπαϊκές αυτοκρατορίες της εποχής είχαν ήδη βάλει στο πλάνο τους τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, προς ίδιον όφελος φυσικά, και χρησιμοποιώντας κατά το δοκούν ό,τι βοηθούσε από την κληρονομιά των Φώτων:
Αφενός τα δικαιώματα των εβραίων σε μια «πατρίδα» (home, όπως διατυπώθηκε, τελικά, στη Διακήρυξη Μπάλφουρ, το 1917, και όχι nation = έθνος, όπως διατυπωνόταν από τους σιωνιστές),
αφετέρου δε την αραβική αφύπνιση, με θρυλικό πρωταγωνιστή, εκ μέρους των δυτικών, τον Λώρενς της Αραβίας, τον αμφιλεγόμενο Βρετανό πράκτορα με τη μυθιστορηματική ζωή.
Ας μη φανταστούμε, εντούτοις, ότι οι ευρωπαίοι αποικιοκράτες της εποχής, με επικεφαλής, από κάθε άποψη, τη Μεγάλη Βρετανία, κατέληξαν αμέσως στη λύση «Παλαιστίνη». Καταρχάς, για τους πιο διορατικούς απ’ αυτούς, η ιδέα της απαλλαγής από το αγκάθι του αντισημιτισμού, χωρίς όμως ν’ αμφισβητηθεί και η white male protestant υπεροχή, θεμελιώδης αξία του ευρωπαϊκού καπιταλισμού, φάνηκε εξαιρετική.
Άνοιγαν, έτσι προοπτικές περαιτέρω επέκτασης των αναπτυξιακών τους projects, σε αδελφική συνεργασία με τους εβραίους συνεργάτες, που θα γίνονταν πλέον ισότιμοι συνομιλητές, όχι μόνον by the power of money αλλά και by the book, ούτως ειπείν. Μη όντας, όμως, έτοιμοι οι Βρετανοί αποικιοκράτες για τη μεσανατολική περιπέτεια, σκέφτηκαν αρχικά τη Μαύρη Ήπειρο. Έτσι αντιπρότειναν στους σιωνιστές εταίρους το σχέδιο «Ουγκάντα»!
Πράγματι, στο 6ο σιωνιστικό συνέδριο, το 1902, ο θεωρούμενος ως και «πατέρας» του πολιτικού σιωνισμού, Τέοντορ Χερτσλ, παρουσιάζει την πρόταση της βρετανικής κυβέρνησης για την ίδρυση ενός εβραϊκού κράτους σε μια περιοχή της τότε Ουγκάντας (σε εδάφη της σημερινής Κένυας). Η πρόταση, αν και το 1902 έγινε δεκτή από την πλειοψηφία των συνέδρων, προκάλεσε σχίσμα στο σιωνιστικό κίνημα και στο 7ο σιωνιστικό συνέδριο του 1905 απερρίφθη οριστικά. Ενδιαμέσως, το 1903, είχε προηγηθεί η ίδρυση της Αγγλοπαλαιστινιακής Τράπεζας, που γίνεται το κύριο οικονομικό ίδρυμα της εβραϊκής κοινότητας της Παλαιστίνης.
Η Δήλωση Μπάλφουρ (1917) τοποθέτησε τελεσίδικα την νέα «πατρίδα» των εβραίων στην ιστορική τους κοιτίδα, την Παλαιστίνη, αν και χρειάστηκαν άλλα 30 χρόνια, τα αιματηρότερα ίσως της ανθρωπότητας, έως τότε τουλάχιστον, μέχρι την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ.
Σήμερα, οι όροι μοιάζουν να έχουν αντιστραφεί. Τα πογκρόμ και τις σφαγές εκτελεί η σημερινή ηγεσία των απογόνων εκείνων που απέρριψαν την Ουγκάντα, ως τόπο μετεγκατάστασης τους για μια ζωή με ειρήνη, προκοπή και αξιοπρέπεια και με το επιχείρημα ότι δικαιούνται την ιστορική τους πατρίδα. Κι αυτή η ηγεσία επιδιώκει το ξερίζωμα των σημερινών αυτοχθόνων από την επίσης ιστορική τους πατρίδα, την ίδια, την Παλαιστίνη, και την μετεγκατάστασή τους στη … Ρουάντα και στο Κογκό, νοτιοδυτικά της Ουγκάντας – συνορεύουν. Και – πόσο σαρκαστικό, αλήθεια – τη Ρουάντα είχαν ήδη σκεφτεί ως προορισμό των ανεπιθύμητων προσφύγων της γηραιάς Ευρώπης, ποιοι άραγε;
Οι λόρδοι της γηραιάς Αλβιώνος, οι παλαιοί αποικιοκράτες και οι εξέχοντες αξιωματούχοι της Κοινοπολιτείας, όχι μόνοι τους βέβαια, πάντα σε κρυφές ή φανερές συνεργασίες με τους συμμάχους τους. Ξεκάθαρες ιεραρχίες, τότε και τώρα, και στον πάτο του πηγαδιού βρίσκονται, προφανώς, εκτός από τους φτωχότερους εκ των Αράβων και οι «άγριοι» της Μαύρης Ηπείρου, με πάρα πολλούς τρόπους που δεν είναι θέμα του παρόντος σημειώματος. Κάπου, άξαφνα, όμως βγαίνει ο ασυνείδητος τρόμος του «αφεντικού», από κει κιόλας που δεν το περιμένεις, όπως τη γνωστή δήλωση της πρώην Υπουργού Παιδείας σχετικά με το να μην γίνει η Ευρώπη αποικία μελαψών!
Η επανάληψις μήτηρ μαθήσεως, λέμε εμείς οι δάσκαλοι από γενέσεως κόσμου, κι όμως ούτε οι μαθητές μαθαίνουν ούτε κι οι λαοί, δυστυχώς!
Τα κείμενα, πηγές των ιστορικών γεγονότων:
[i] Τίτλος του τρίτου τόμου της διάσημης τριλογίας του Έρικ Χομπσμπάουμ
[ii] Ο τίτλος του πρώτου τόμου της τριλογίας του Χομπσμπάουμ
