Γράφει η ψυχολόγος Ακριβή Κονιδάρη
«Τι έφταιξε πάλι;», «Γιατί τόση ατυχία;», «Γιατί να συμβεί κι αυτό σ’ εμένα;» αναρωτιόμαστε συχνά γκρινιάζοντας ουσιαστικά για τις αναποδιές, τα εμπόδια και τις δυσκολίες που περιορίζουν τη ζωή μας.
Το φταίξιμο το αποδίδουμε συνήθως σε «κάποιους άλλους», στις περιστάσεις, στη διεθνή οικονομική κατάσταση, τον πολιτικό τυχοδιωκτισμό, γενικότερα στα αδιέξοδα της ζωής και στις αποφάσεις δυνάμεων που βρίσκονται πέρα από τη δικές μας δυνατότητα ελέγχου.
Για τον εαυτό μας επιφυλάσσουμε τη θέση και το ρόλο του ανήμπορου θύματος των καταστάσεων, όπου -παρά τις όποιες καλές μας προθέσεις- δεν καταφέρνουμε να επηρεάσουμε την έκβαση των γεγονότων, παραμένοντας έτσι με καταρρακωμένη διάθεση να υποφέρουμε αβοήθητοι.
Η αλήθεια είναι ότι οι δικές μας ευθύνες δεν είναι ιδιαίτερα εμφανείς, καθορίζουν όμως το πώς βιώνουμε τα γεγονότα. Εντοπίζονται κυρίως στον τρόπο που σκεφτόμαστε και η σκέψη μας περιορίζεται από μια σειρά παγίδες που επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας αλλά κυρίως το πώς αντιλαμβανόμαστε ό,τι μας συμβαίνει.
Ας δούμε τις πιο κλασικές από αυτές:
- Η τάση μας να σκεφτόμαστε με απόλυτους όρους επιτυχίας ή αποτυχίας, δηλαδή η σκέψη του μαύρου ή άσπρου είναι μια παγίδα που πλήττει άμεσα το αίσθημα αυτοπεποίθησης και μας κάνει να χρησιμοποιούμε φράσεις όπως «αυτό είναι αδύνατο» ή «είναι καταδικασμένο να αποτύχει». Οι στερεότυπες αυτές φράσεις μπορούν να αντικατασταθούν από άλλες λιγότερο απόλυτες όπως «με λίγη προσπάθεια μπορεί..» ή «ίσως να…».
- Σε απόλυτη σχέση με αυτή τη πρώτη παγίδα σκέψης βρίσκεται και η επιλεκτικά αρνητική θεώρηση των πραγμάτων, όταν δεν μπαίνουμε στον κόπο να βρούμε και τις λιγότερο αρνητικές αποχρώσεις μιας δυσκολίας αλλά και τις εναλλακτικές μορφές μιας αρνητικής κατάστασης.
- Η καχυποψία επίσης μετριάζει την ευχαρίστηση που μπορούμε να δεχτούμε από μια φιλοφρόνηση ή ένα θετικό σχόλιο στο πρόσωπό μας. Δεν χρειάζεται πάντα να μας ζητηθεί κάτι ως αντάλλαγμα, μπορούμε να πιστέψουμε και στην καλή διάθεση και τις μη υστερόβουλες προθέσεις των ανθρώπων που μας πλησιάζουν.
- Η διόγκωση των δυσκολιών, στην οποία καταφεύγουμε συχνά και κάνει τα πράγματα να αποκτούν δυσανάλογες διαστάσεις μέσα μας, αντιμετωπίζεται με την επιστράτευση του χιούμορ, που μας βοηθάει να παίρνουμε την απόσταση που χρειάζεται από τα προβλήματα για να βρίσκουμε λύσεις τους.
- Η καταστροφολογία η οποία είναισυχνά συνδεδεμένη με τη διόγκωση τωνδυσκολιών, μεγαλοποιεί τις συνέπειες προετοιμάζοντάς μας για το χειρότερο που θα μας συμβεί κάτι που επιτείνεται ακόμη περισσότερο από μια ακόμη παγίδα της σκέψης: τις υπερβολικές γενικεύσεις που μας οδηγούν στο να ονομάζουμε τους εαυτούς μας άτυχους και γκαντέμηδες, παραβλέποντας και ξεχνώντας επιτυχίες του παρελθόντος και εστιάζοντας σε αναποδιές του παρόντος.
- Η προσωποποίηση των προβλημάτων επίσης μας απομακρύνει από τον αναλυτικό τρόπο σκέψης και την αναζήτηση των αιτιών που έχουν προκαλέσει ό,τι δεν μας ικανοποιεί, με αποτέλεσμα την ενοχοποίηση του εαυτού μας. Έχουμε συχνά μια επικίνδυνη ευκολία να εξάγουμε γρήγορα και αβασάνιστα συμπεράσματα ενώ δεν έχουμε όλες τις απαιτούμενες πληροφορίες κάνοντας έτσι άκαιρες και άστοχες απλουστεύσεις. Βάζουμε συχνά μη ρεαλιστικούς στόχους, χωρίς ελαστικό χρονοδιάγραμμα και χωρίς να ακολουθούμε τη λογική των διαδοχικών σταδίων για την επίτευξή τους, με αποτέλεσμα το διαρκές άγχος και την αίσθηση της αδυναμίας και της εξάρτησής μας από άλλους αλλά και από ευνοϊκότερες συνθήκες.
- Η ανάμειξη γεγονότων – συναισθημάτων είναι η τελευταία αλλά όχι και λιγότερο σημαντική παγίδα της σκέψης μας. Ο λόγος είναι ότι όταν νιώθουμε άτυχοι και αποτυχημένοι δεν απέχουμε πολύ από το να είμαστε πραγματικά. Όμως το να μην τα καταφέρεις σε κάτι δεν σημαίνει συνολικότερη αποτυχία, γι’ αυτό και η φράση που βοηθάει είναι να αντικατασταθεί το «είμαι άτυχος» από το «αυτό δεν πήγε καλά αυτή τη φορά…».
Συνειδητοποιώντας πόσο συχνά και σε ποιές περιπτώσεις πέφτουμε σε όλες αυτές τις παγίδες, αποκτούμε σωστή αντίληψη των καταστάσεων, κάνουμε δίκαιη και αντικειμενική εκτίμηση των δυνατοτήτων μας και γινόμαστε πρωταγωνιστές αν όχι της ζωής μας, τουλάχιστον της διάθεσής μας για να την ορίσουμε και να την προσδιορίσουμε.
