Από το τεύχος 81 του περιοδικού Science Illustrated
Γνωρίζουμε πώς να χαμογελάμε και να κλαίμε πολύ πριν γεννηθούμε. Ψυχολόγοι μελετητές της εμβρυακής ζωής έχουν αποδείξει ότι οι κινήσεις των μυών του προσώπου αναπτύσσονται στη διάρκεια των εμβρυακών σταδίων σε ολοένα πιο σύνθετες εκφράσεις.
Η ζωή μέσα στο σώμα της μητέρας εξασφαλίζει στο αγέννητο βρέφος τροφή και προστασία. Με τον τοκετό εγκαταλείπει το γνωστό του περιβάλλον κι έρχεται σε ένα νέο κόσμο, όπου το ίδιο είναι υποχρεωμένο να εκφράσει τις ανάγκες του.
Παλιότερα επικρατούσε η άποψη ότι τα νεογέννητα έρχονται εντελώς απροετοίμαστα στον κόσμο – το κλάμα και το χαμόγελο θεωρούνταν τυχαίες αντιδράσεις. Έρευνες της προγεννητικής συμπεριφοράς στο Πανεπιστήμιο Durham της Βρετανίας, έχουν αποδείξει ότι οι πρώτες κινήσεις των μυών του προσώπου εμφανίζονται ήδη στην 24η εβδομάδα της κύησης και τις επόμενες εβδομάδες γίνονται όλο και πιο σύνθετες, ώσπου εξελίσσονται σε πραγματικές εκφράσεις.
Τρεις μυϊκές κινήσεις καταγράφονται στην έκφραση που ερμηνεύεται ως χαμόγελο. Το έμβρυο, κατά τους ερευνητές, κάνει κινήσεις που ανυψώνουν τα μάγουλα, ενώ τα χείλη τεντώνονται
Βιντεοσκοπημένες κινήσεις
Οι αναλυτικές απεικονίσεις του προσώπου των εμβρύων στη μήτρα έγιναν με τη βοήθεια 4D τεχνολογίας. Στις συνηθισμένες απεικονίσεις που γίνονται σε μαιευτήρια και νοσοκομεία, χρησιμοποιείται δισδιάστατη τεχνολογία (2D), ενώ με 3D υπερηχοτομογραφία είναι δυνατή η απεικόνιση και στο χώρο. Με την τεχνολογία 4D οι απεικονιστικές δυνατότητες αυξήθηκαν επειδή οι κινήσεις του προσώπου πλέον βιντεοσκοπούνται τρισδιάστατες και σε πραγματικό χρόνο.
Οι ερευνητές επέλεξαν υγιή έμβρυα κατά τη συνηθισμένη απεικόνιση υπερήχων της 20ής εβδομάδας και βιντεοσκόπησαν τις κινήσεις των μυών του προσώπου τους έως την 36η εβδομάδα. Παρατήρησαν ότι οι κινήσεις έγιναν βαθμιαία πιο σύνθετες.
Αρχικά, την 24η εβδομάδα, το έμβρυο μπορούσε να κινήσει μόνο ένα μυ κάθε φορά – για παράδειγμα, τέντωνε τα χείλη. Στην 35η βδομάδα μπορούσε να συνδυάσει και να κινήσει πολλούς μύες ταυτόχρονα, για παράδειγμα τα φρύδια, τα χείλη, τα μάτια. Οι μεμονωμένες μυϊκές κινήσεις είχαν μεταβληθεί σε πραγματικές εκφράσεις του προσώπου.
Δεσμός με τη μητέρα
Το έμβρυο έχει αναπτύξει έκφραση του προσώπου για το κλάμα προτού ακόμη κλάψει. Αυτό σημαίνει ότι η αντίδραση σε ένα συναίσθημα δεν είναι επίκτητη συμπεριφορά, δεν είναι αποτέλεσμα της επίδρασης του περιβάλλοντος, αλλά έχει γενετικό υπόβαθρο.
«Το νεογέννητο γελά και μιμείται τις κινήσεις του στόματος της μητέρας αμέσως μόλις έρθει στον κόσμο. Από πού προέρχεται αυτή η ικανότητα; Δεν είναι κάτι που έχει μάθει. Είναι ικανότητα που έχει γενετική βάση», υποστηρίζει η ερευνήτρια ψυχολόγος Nadja Reissland.
Τα συμπεράσματα της έρευνας επιβεβαιώνονται και από μία ενδιαφέρουσα παλαιότερη έρευνα, στην οποία ψυχολόγοι είχαν συγκρίνει τις εκφράσεις ατόμων με ολική τύφλωση με εκφράσεις άλλων με καλή όραση. Αποδείχτηκε ότι και οι δύο κατηγορίες χρησιμοποιούν ακριβώς τις ίδιες εκφράσεις αντιδρώντας σε συγκεκριμένα συναισθήματα.
Για ποιο λόγο το έμβρυο χαμογελά στην κοιλιά της μητέρας αφού κανείς δεν το βλέπει; Ίσως η ερμηνεία πρέπει να αναζητηθεί στην ανάγκη του νεογέννητου να δημιουργήσει δεσμό με τη μητέρα. «Κατά τον ίδιο τρόπο που το έμβρυο εξασκείται με ασκήσεις αναπνοής και προετοιμάζεται να αναπνεύσει όταν έρθει στον κόσμο, εξασκεί τους μύες και τις εκφράσεις του προσώπου για τις κοινωνικές επαφές μετά τον τοκετό. Η προετοιμασία θα του χρησιμεύσει αργότερα ώστε να δημιουργήσει τους απαραίτητους δεσμούς με τους γονείς του», διευκρινίζει η Nadja Reissland.
Πρώιμες διαγνώσεις
Οι γιατροί ίσως μπορέσουν με σαρώσεις της έκφρασης των εμβρύων να διαγνώσουν προβλήματα υγείας. Είναι ήδη γνωστό ότι η ανάπτυξη του εγκεφάλου σχετίζεται με τις συμπεριφορές του εμβρύου. Σε προηγούμενες έρευνες, για παράδειγμα, έχουν καταγραφεί πολύ λιγότερες κινήσεις προσώπου σε έμβρυα με σπαστική παράλυση. Οι διαφορές ανάμεσα σε κανονικές και ανώμαλες κινήσεις και εκφράσεις του προσώπου ίσως είναι δείκτες ότι υπάρχουν προβλήματα στην ανάπτυξη του εγκεφάλου.
