Και σύ, τέκνον Βροῦτε; λέμε για να εκφράσουμε τη δυσάρεστη έκπληξή μας, όταν βρεθούμε σε δύσκολη θέση και κάποιος στον οποίο είχαμε εμπιστοσύνη, ξαφνικά και απρόσμενα στρέφεται εναντίον μας.
Η έκφραση αυτή χρησιμοποιείται σήμερα σε περιπτώσεις αναπάντεχης προδοσίας από αχάριστους ανθρώπους. Η δημώδης λατινική έκφραση Et tu, Brute? που αποδίδεται στα Ελληνικά ως Και σύ, τέκνον Βροῦτε; εμφανίζεται στο έργο του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, Ιούλιος Καίσαρ, τη στιγμή της δολοφονίας του, να την απευθύνει ο Ιούλιος Καίσαρ τον φίλο του και ίσως γιο του, Μάρκο Ιούνιο Βρούτο, όταν τον αναγνώρισε ανάμεσα στους δολοφόνους του.
Ήταν 15 Μαρτίου του 44 π.Χ., όταν ο Καίσαρ πήγαινε στη Σύγκλητο για την τελευταία συνέλευση πριν αναχωρήσει για μια εκστρατεία· οι συνωμότες δολοφόνοι, προφασιζόμενοι μια κοινή τους παράκληση, περικύκλωσαν και τον χτύπησαν με τα μαχαίρια που έκρυβαν πάνω τους.
Τα ακριβή λόγια του Καίσαρα λίγο πριν υποκύψει στα τραύματά του ενδέχεται να ήταν πολύ πιο προσωπικά εξαιτίας της προδοσίας που υπέστη. Για την ακρίβεια το πιθανότερο ήταν ο Καίσαρας να είπε στα ελληνικά «και εσύ τέκνον μου;», αν και κατά τον Σουητώνιο ο Καίσαρας πέθανε χωρίς να πει λέξη.
Σε νεαρή ηλικία ο Καίσαρ, κατά το διάστημα της σύλληψης του Βρούτου, είχε φλογερό ερωτικό δεσμό με τη μητέρα του Βρούτου Σερβιλία. Ο Σουητώνιος και ο Αππιανός το επιβεβαιώνουν Πιο κατηγορηματικός όμως είναι Πλούταρχος ο οποίος υποστηρίζει ότι: καθώς ο Βρούτος γεννήθηκε πάνω στη μεγάλη φλόγα του έρωτά τους, ο Καίσαρ ήταν σχεδόν βέβαιος πως ήταν γιος του.
Το ιστορικό αυτό περιστατικό ενέπνευσε και τον μεγάλο ποιητή Κωνσταντίνο Καβάφη:
Μάρτιαι Ειδοί
Τα μεγαλεία να φοβάσαι, ω ψυχή.
Και τες φιλοδοξίες σου να υπερνικήσεις
αν δεν μπορείς, με δισταγμό και προφυλάξεις
να τες ακολουθείς. Κι όσο εμπροστά προβαίνεις,
τόσο εξεταστική, προσεκτική να είσαι.
Κι όταν θα φθάσεις στην ακμή σου, Καίσαρ πια·
έτσι περιωνύμου ανθρώπου σχήμα όταν λάβεις,
τότε κυρίως πρόσεξε σα βγεις στον δρόμον έξω,
εξουσιαστής περίβλεπτος με συνοδεία,
αν τύχει και πλησιάσει από τον όχλο
κανένας Αρτεμίδωρος, που φέρνει γράμμα,
και λέγει βιαστικά «Διάβασε αμέσως τούτα,
είναι μεγάλα πράγματα που σ’ ενδιαφέρουν»,
μη λείψεις να σταθείς· μη λείψεις ν’ αναβάλεις
κάθε ομιλίαν ή δουλειά· μη λείψεις τους διαφόρους
που χαιρετούν και προσκυνούν να τους παραμερίσεις
(τους βλέπεις πιο αργά)· ας περιμένει ακόμη
κι η Σύγκλητος αυτή, κι ευθύς να τα γνωρίσεις
τα σοβαρά γραφόμενα του Αρτεμιδώρου.
Πηγή: Οι «Λέξεις» εμπεριέχονται στα Βιβλία – Ημερολόγια του Γιώργου Παπαζαχαρίου «Ταξιδεύοντας με τις λέξεις» 2020 – 2024 που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ταξιδευτής και τις δημοσιεύουμε με την άδεια και του εκδότη, Κώστα Παπαδόπουλου και του Γιώργου Παπαζαχαρίου.
