Διήγημα του Γιώργου Μπέτη
Έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε. Κι όταν λέμε πολλά, εννοούμε εκατοντάδες και χιλιάδες ίσως! Τότε δεν ήταν οι άνθρωποι σαν τους σημερινούς. Δεν είχαν προέδρους και πρωθυπουργούς! Ήταν άγνωστο το είδος. Αυτοκράτορα είχαν και συναυτοκράτορα και πραιτοριανούς να τους φυλάνε και συγκλητικούς, που εκλέγονταν με τις ευλογίες του αυτοκράτορα και την εξαγορά των πολιτικών δικαιωμάτων από τους πλούσιους «αντί πινακίου φακής»! Ακόμα και τα δικαιώματα του ελεύθερου πολίτη πουλιούνταν από πτωχευμένα αφεντικά σε καπάτσους δούλους που ανακτούσαν με το αζημίωτο την ελευθερία τους και γίνονταν «απελεύθεροι» και πλουσιότεροι από τα παλιά αφεντικά τους.
Οι αυτοκράτορες κι οι συγκλητικοί στην κορυφή, λοιπόν, με τις δέουσες αποστάσεις, και στη συνέχεια ο λαός κλιμακωτά πατρίκιοι και πληβείοι κι απελεύθεροι και δούλοι. Καλοπέραση στ’ ανώτερα στρώματα, φτώχεια, κακομοιριά και δυστυχία στη βάση της κοινωνικής πυραμίδας, η οποία ξεχνούσε τη δυστυχία της με «άρτον και θεάματα» που αφειδώλευτα πρόσφεραν οι υποψήφιοι, για να εξαργυρώσουν την ψήφο των φουκαράδων, να πατήσουν στη σύγκλητο και να πλησιάσουν τον αυτοκράτορα ή να γίνουν στρατηγοί με δικές τους λεγεώνες και ν’ αποχτήσουν δύναμη! Πώς γίνεται τώρα σε υπανάπτυκτες κοινωνίες που οι γόνοι των πλούσιων οικογενειών εξαγοράζουν ψήφους κι αξιώματα με ρουσφέτια; Έτσι!
Όσο, λοιπόν, το Ρωμαϊκό Κράτος είχε ικανό αυτοκράτορα (γιατί σ’ αυτό αναφερόμαστε τόσην ώρα), τα πράγματα πηγαίναν καλά για την αυτοκρατορία· και πολλά εδάφη αποχτούσε από λαούς καταχτημένους και καινούργιους φόρους και σκλάβους περισσότερους έφερναν οι λεγεώνες που πολεμούσαν σε μέρη μακρινά κι άγνωστα για τους λεγεωνάριους! Πολλοί απ’ αυτούς μένανε αμανάτι σ’ άγνωστες βουνοκορφές, χτυπημένοι από βέλη εχθρικά, ή καταντούσαν τροφή για τα σαρκοβόρα αγρίμια, αν λαβωνόντουσαν και δεν μπορούσαν ν’ ακολουθήσουν τους άλλους!
Αν οι αυτοκράτορες ήταν ανίκανοι ή δεν μπορούσαν να επιβληθούν στους διάφορους φιλόδοξους αξιωματούχους, που αναζητούσαν ευκαιρία ν’ αναρριχηθούν σε καλύτερα αξιώματα, κινδυνεύαν από λογής λογιών συνομωσίες! Και τα πραξικοπήματα δεν ήταν άγνωστα! Γι’ αυτό κι εκείνοι παίρναν τα μέτρα τους. Χαφιέδες και ρουφιάνοι παρακολουθούσαν τα πάντα και τους πάντες. Εύκολα τιμωρούσαν ή θανατώνανε όσους θεωρούσαν επιζήμιους ή επικίνδυνους. Εννοείται πως συχνότατα την πληρώνανε πρώτα τα μέλη του οικογενειακού τους περιβάλλοντος! Αδέρφια και στενοί συγγενείς χάνονταν από προσώπου γης μετά από δική τους εντολή. Γι’ αυτό και περισσεύαν οι κόλακες!
Ένας τέτοιος ανίκανος αυτοκράτορας ήταν ο Κόμοδος. Γόνος του σημαντικού αυτοκράτορα Μάρκου Αυρηλίου, έγινε από τα δεκάξι του χρόνια συναυτοκράτορας και διάδοχος του θρόνου. Ας μην παραξενεύει το νεαρό της ηλικίας, γιατί είχαμε αυτοκράτορες πιο μικρούς, που «κυβερνούσανε» το κράτος μέσω επιτρόπων, οι οποίοι πολλές φορές γίνονταν φονιάδες τους και σφετερίζονταν το θρόνο! Και σήμερα δεν υπάρχουν ανώριμοι κυβερνήτες που κουμαντάρουν την τύχη των κρατών;
Ο Κόμοδος, λοιπόν, έμεινε μονοκράτορας στα δεκαεννιά του! Με την οικογένειά του δεν τα πήγαινε καλά και, από ένα διάστημα και μετά, έγινε κανονικός παρανοϊκός δυνάστης. Στηριγμένος σ’ ένα στενό κύκλο συνεργατών του κυβερνούσε αυταρχικά κι ήταν αδίστακτος. Ο λαός στην αρχή τον αγαπούσε, αφού του παρείχε θέαμα και διάφορες εκδηλώσεις διασκεδαστικές.
Όμως σύντομα τα πράγματα άλλαξαν! Η διαφθορά είχε φτάσει στο κατακόρυφο. Πραιτοριανοί μ’ επικεφαλής δικούς του ανθρώπους πουλούσαν αξιώματα! Στα τελευταία χρόνια της αυτοκρατορίας του, ντυμένος με λεοντή, ο αυτοκράτορας νόμιζε πως ήταν ο Ηρακλής και προσπαθούσε να εκτελέσει τους άθλους του! Σκότωνε άγρια θηρία στον ιππόδρομο, τα οποία όμως ήταν δεμένα και δεν μπορούσαν ν’ αντιδράσουν! Κάτι ανάλογο έκανε και με τους μονομάχους, που οι φουκαράδες δεν τολμούσαν να σηκώσουν ξίφος εναντίον του· τους σκότωνε χωρίς οίκτο, κάτω από τις ζητωκραυγές των κολάκων του!
Αλλά τα πανηγύρια κι οι θηριομαχίες ήθελαν χρήματα κι η κοινωνία οδηγούνταν σε κρίση. Οι λεγεώνες στις διάφορες επαρχίες δεν είχαν τ’ αναγκαία για να συντηρηθούν κι οι συγκλητικοί και οι πραιτοριανοί δυσανασχετούσαν. Σύντομα άρχισαν να εξυφαίνονται συνομωσίες. Φυσικό, θα πει κανείς. Το ενδιαφέρον είναι πως η τελευταία και μοιραία συνομωσία οργανώθηκε από ανθρώπους του στενού του περιβάλλοντος!
Ήταν 31 Δεκέμβρη του 192 μ.Χ. κι ο αυτοκράτορας ήταν μόνο τριάντα ενός ετών! Κατάφερε όμως με τη δράση του ν’ αφήσει μια μαύρη κηλίδα στη διαδρομή της Ιστορίας.
Τώρα, θα πει κανείς, πώς μου ήρθε και σκέφτηκα, μετά από τόσα χρόνια τον Κόμοδο; Έλα ντε! Τι σου είναι καμιά φορά το μυαλό του ανθρώπου!
