Μπορεί να προκαλεί «ελαφρύ μειδίαμα» η βράβευση του τότε υπουργού εξωτερικών των ΗΠΑ, Χένρι Κίσινγκερ, με Νόμπελ Ειρήνης και η απονομή το 1953 του Νόμπελ Λογοτεχνίας στον Ουίνστον Τσόρτσιλ, αλλά αυτές οι δύο βραβεύσεις δεν είναι οι μόνες εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα ότι τα βραβεία που θεσμοθέτησε το 1901 ο Άλφρεντ Νόμπελ χαίρουν κύρους και εκτίμησης σε όλες τις χώρες του πλανήτη.
Κάθε χρόνο αυτόν τον μήνα ανακοινώνονται τα Νόμπελ και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την διεθνή κοινή γνώμη έχουν τα βραβεία Λογοτεχνίας και Ειρήνης, κυρίως επειδή δεν απαιτούνται ιδιαίτερες γνώσης για την κατανόηση του σκεπτικού της απονομής. Τα δημοσιεύματα που ακολουθούν, συνήθως εξυμνούν το έργο του λογοτέχνη, εκφράζουν επιφυλάξεις για το Νόμπελ Ειρήνης, αντιδρούν για το Νόμπελ Οικονομικών και προσπαθούν να εξηγήσουν τα Νόμπελ Φυσικής, Χημείας και Ιατρικής. Λίγες ημέρες αργότερα όλα ξεχνιούνται και αν χρειαστεί τα ξαναθυμόμαστε όταν υπάρχουν αρνητικές εξελίξεις, όπως αυτές στο Μεσανατολικό (Νόμπελ Ειρήνης στους Γιτζάκ Ραμπίν, Σιμόν Πέρες και Γιάσερ Αραφάτ το 1994) ή στο θέμα της Β. Ιρλανδίας (Βραβείο στους συντελεστές της Ειρηνευτικής διαδικασίας το 1998)
Άνθρωποι της εποχής τους
Με δεδομένο ότι τα βραβεία τα συνοδεύει ένα μεγάλο χρηματικό ποσό, περίπου ένα εκατομμύριο δολάρια – δεν αφαιρούνται ποτέ και για να γίνει ένσταση κατά της βράβευσης θα πρέπει να περάσουν τουλάχιστον 50 χρόνια- τα βραβεία Νόμπελ είναι πολύ δημοφιλή, γεγονός που με τη σειρά του τους προσέδωσε το κύρος που έχουν σήμερα σε όλο τον κόσμο, απ’ όλες τις κοινωνικές ομάδες. Αρκεί να αναλογιστούμε ότι από τους περίπου 500 βραβευθέντες όλα αυτά τα χρόνια μόνο ο Γάλλος διανοούμενος Σαν Πολ Σαρτρ και ο Βιετναμέζος πολιτικός Λε Ντοκ αρνήθηκαν να το παραλάβουν.
Και μπορεί η ζωή απλών ανθρώπων να μην βελτιώθηκε με τα ποιήματα του Ιάπωνα Κεζναμπούρο Όε και την βράβευση του το 1994, ούτε να επηρεαστεί αν η αισθητική στο λόγο και την τέχνη αλλάξει μετά από 50 χρόνια, δεν συμβαίνει όμως το ίδιο για τρεις περιπτώσεις όπου ο χρόνος και η εξέλιξη των επιστημών δείχνουν τα φοβερά λάθη του παρελθόντος.
Το 1949 βραβεύτηκε με Νόμπελ Ιατρικής ο Πορτογάλος ευγενής, διπλωμάτης καριέρας και νευροχειρουργός Αντόνιο Εγκάς Μονίζ, «για την ανακάλυψη του στη θεραπευτική αξία της λοβοτομής για ορισμένες ψυχώσεις».
Η ανακάλυψη του την οποία είχε στηρίξει με έρευνα που έκανε σε δύο (2) πιθήκους και η βράβευση που ακολούθησε στοίχισε τη ζωή τουλάχιστον 3.000 ανθρώπων στη Σουηδία, πάνω από 40.000 στις ΗΠΑ και ποιος ξέρει πόσων άλλων σ’ ολόκληρη τη γη. Το θέμα είναι ότι κανένας δεν μπόρεσε να πει σ’ αυτούς τους ανθρώπους «συγνώμη κάναμε λάθος»
Μία ακόμα βράβευση που στηρίχθηκε στην υπεραισιοδοξία των μελών της επιτροπής που πήραν αποφάσεις χωρίς να έχουν όλα τα στοιχεία τα οποία απαιτούνται σε ανάλογες περιπτώσεις, ήταν αυτή του Πόλ Μίλερ το 1948 για την ανακάλυψη του DDT, τα βασικά συστατικά του οποίου όμως είχαν αρχίσει να χρησιμοποιούνται πολλά χρόνια νωρίτερα. Την εποχή εκείνη μάλιστα το περιοδικό National Geographic κυκλοφόρησε ένα τεύχος του με τίτλο «Ο νέος κόσμος του αύριο» με πρωτοσέλιδη φωτογραφία μερικά παιδιά να παίζουν χαρούμενα μέσα σε ένα σύννεφο από το σωτήριο αέριο και λεζάντα «όχι πια πόνοι από τσιμπήματα, νέο εντομοκτόνο». Χρειάστηκε να περάσουν χρόνια για να καταλάβουν οι επιστήμονες ότι η συνεχής χρήσή του, όχι μόνο δεν «καταστρέφει τα βλαβερά έντομα και προστατεύει από τον τύφο και τη μαλάρια» αλλά θωρακίζει τα έντομα, επικάθεται στο δέρμα των υπόλοιπων ζώων, μπαίνει στη βιολογική αλυσίδα, σκοτώνει τα ψάρια, έχει καταστροφικές συνέπειες στο νευρικό σύστημα του ανθρώπου … και οι έρευνες συνεχίζονται. Παρ’ όλα αυτά η χρήση του DDT δεν απαγορεύεται παρά μόνο σε λίγες χώρες.
Σε αυτές τις δύο περιπτώσεις το μόνο που μπορεί να βρει κάποιος ως αιτιολογία είναι ότι «οι επιστήμονες είναι άνθρωποι της εποχής τους» και ότι «τα δεδομένα σήμερα είναι διαφορετικά». Δεν ισχύει όμως το ίδιο και για τον Γερμανό Φριτζ Χάμπερ ο οποίος από υδρογόνο και άζωτο παρασκεύασε την αμμωνία, βασικό συστατικό του τεχνικού λιπάσματος. Λόγω των συνθηκών της εποχής θεωρήθηκε σωτήρας της ανθρωπότητας από την πείνα. Βραβεύθηκε το 1918 με το Νόμπελ Χημείας αλλά λίγα χρόνια αργότερα ξέχασε ότι είχε «ωφελήσει την ανθρωπότητα» έθεσε τον εαυτό του και το επιστημονικό ίδρυμα που διηύθυνε στην υπηρεσία της πατρίδας του και τροποποίησε την εφεύρεση του με αποτέλεσμα εκατομμύρια άνθρωποι να βρουν το θάνατο στα πεδία των μαχών και στους θαλάμους αερίων, από τα χημικά αέρια.
Στην ίδια σειρά άρθρων
