Το γνώθι σαυτόν, ή Γνῶθι σεαυτόν από την προστακτική οίδα=γνωρίζω + ἑαυτός (που σημαίνει, “Γνώρισε τον εαυτό σου” είναι ένα από τα Δελφικά Παραγγέλματα που ήταν χαραγμένα στην είσοδο του Ναού του Απόλλωνος στους Δελφούς.
Ο γεωγράφος και περιηγητής Παυσανίας που έζησε τον 2ο π.Χ. αιώνα, στο έργο του “Ελλάδος Περιήγησις” επιβεβαιώνει την ύπαρξή του.
Για την προέλευση του “γνῶθι σαυτόν” οι απόψεις διίστανται. Ο Αριστοτέλης, στο διάλογο (Περί φιλοσοφίας), ερεύνησε την χρονολογία του Γνῶθι σεαυτόν σε σχέση με την ιστορία του Ναού των Δελφών, και κατέληξε ότι δεν άνηκε στον Χίλωνα όπως πίστευαν μέχρι τότε και σε κανέναν από τους επτά σοφούς κι ότι ήταν παλαιότερο.
Οι σύγχρονοι συγγραφείς θεωρούν ότι τα δελφικά παραγγέλματα ήταν πιθανότατα δημοφιλείς παροιμίες, που αργότερα αποδόθηκαν σε συγκεκριμένους σοφούς.
Για τον Σωκράτη η αυτογνωσία είναι λέξη κλειδί του ανθρωπισμού διότι αναθέτει στον άνθρωπο το καθήκον να γνωρίζει το δικό του μέτρο χωρίς να προσπαθεί να ανταγωνιστεί τους θεούς.
Πριν τον Σωκράτη και την ανέγερση του Ναού του Απόλλωνος στους Δελφούς, ο Ηράκλειτος της Εφέσου είχε εκφράσει επίσης την ιδέα της αυτογνωσίας, λέγοντας “Εδιζησάμην εμεωυτόν”. Το «Εδιζησάμην» είναι πρώτο πρόσωπο ενικού στον αόριστο του ρήματος δίζημαι στην ιωνική διάλεκτο. Στην αττική διάλεκτο το αντίστοιχο ρήμα είναι το ζητώ.
Το «Εμεωυτόν» εμεωυτός είναι αυτοπαθής αντωνυμία στην ιωνική διάλεκτο.
Η αντίστοιχη λέξη στην αττική διάλεκτο, είναι: εμαυτός. Δηλαδή η πλήρης μετάφραση της φράσης του Ηρακλείτου είναι: Αναζήτησα τον εαυτό μου.
Η έννοια της αυτογνωσίας, η οποία συνδέεται στενά με εκείνη της σοφίας, αποτελεί έναν ανώτερο αλλά άπιαστο προς επίτευξη στόχο, διότι δεν θα μπορούσαμε ποτέ να φτάσουμε στο σημείο να γνωρίζουμε τα πάντα για τον εαυτό μας – όχι γιατί δεν είμαστε ικανοί, αλλά γιατί η ρευστότητα του εαυτού μας δε θα το επέτρεπε.
Ο δρόμος προς την αυτογνωσία, μας απομακρύνει από την αυταπάτη να θεωρούμε ότι κάποιος άλλος ευθύνεται για αυτό που μας συμβαίνει.
Γνωρίζοντας καλύτερα τις διάφορες πτυχές του εαυτού μπορούμε να κατανοήσουμε βαθύτερα το νόημα που εμπεριέχει η κάθε εμπειρία μας.
Πηγή: Οι «Λέξεις» εμπεριέχονται στα Βιβλία – Ημερολόγια του Γιώργου Παπαζαχαρίου «Ταξιδεύοντας με τις λέξεις» 2020 – 2024 που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ταξιδευτής και τις δημοσιεύουμε με την άδεια και του εκδότη, Κώστα Παπαδόπουλου και του Γιώργου Παπαζαχαρίου.
